Veertien dagen lang waren ze in Rome bij elkaar: 170 (katholieke) bisschoppen uit het hele Midden-Oosten. Op 24 oktober kwamen zij naar buiten met een slotdocument, waarvan vooral de politiek gevoelige passages over het Israëlisch-Palestijns conflict de aandacht hebben getrokken. Voor henzelf was hun positie als kleine christelijke minderheid in een islamitische omgeving de grote uitdaging van hun bijeenkomst. Een minderheid die steeds kleiner wordt door het vertrek van veel christenen naar het Westen. Behalve de bisschoppen namen ook enkele deskundigen deel aan de beraadslagingen. Een van hen, de Egyptische jezuïet Samir Khalil Samir, blikt terug op de synode.

Een nieuw gegeven kwam met kracht naar voren in de vergaderingen van de bisschoppen: christenen zijn niet geroepen om tegen de islam te strijden. Integendeel: de interventies van de bisschoppen en van islamitische gasten gaven uitdrukking aan de behoefte tot samenwerking om zodoende extremisme te stoppen en volledig burgerschap te garanderen, ook voor de christenen.

Gedurende de eerste week werd het beginsel van vrijheid van godsdienst uitgewerkt. Men wilde de staten in het Midden Oosten vragen het beginsel van absolute godsdienstvrijheid te onderschrijven: het recht om afstand te doen van een godsdienst of een andere godsdienst aan te nemen, het recht om atheïst te zijn en de gelijkberechtiging van alle godsdiensten in overeenstemming met de Verklaring van de Rechten van de mens van de Verenigde naties.

Het feit dat christenen onder islamitische druk wegtrekken uit het Midden-Oosten heeft bij de bisschoppen geleid tot twee tegengestelde stellingnamen. De eerste stelt, dat de Islam in zichzelf intolerant is, dat de Islam een open gesprek uitsluit. En dit werd onderbouwd met verzen uit de Koran. Maar de meerderheid gaf aan, dat er ook in de Islam een tolerante tendens is. Veel moslims willen in vrede leven met christenen. Intolerantie is een probleem voor christenen én moslims. Extremisme komt voort uit motieven die niet religieus zijn, ook al uit het zich in religieuze taal.

De bisschoppen benadrukten dat christenen en moslims samen moeten optrekken tegen een extremisme dat zich baseert op de godsdienst. Aanwezige moslims herhaalden dat de Islam de godsdienst is van “het juiste midden” (zoals we lezen in de Koran). Christenen moeten met moslims samenwerken om de maatschappij menselijker te maken.

Het is de taak van christenen te werken aan een bewuste maatschappij met een menselijk, cultureel en ook religieus engagement, dat de nadruk legt op vergiffenis en vrede. Ze moeten in de Koran en de Bijbel zoeken naar teksten die de affiniteit met dit bewustzijn en dit engagement versterken.

De bisschoppen hebben een sterk standpunt ingenomen: geen strijd tegen de islam maar een samenwerking tussen christenen en moslims tegen het islamitisch extremisme. Deze positieve houding is niet alleen een nieuwe manier om “het goede te doen”. Ze erkennen dat er ook een intolerante stroming is in de Islam, maar ze beseffen dat er in de islamitisch wereld hoop is op ontwikkeling en verandering, hoewel misschien minder duidelijk dan in de christelijke wereld.

Wat sterk en helder naar voren is gekomen is dat de meerderheid van de bisschoppen ervan overtuigd is dat de enige weg naar toekomst is gelegen in een constructieve aanpak van de zwakke punten van onze maatschappij, die zich in diepe crisis bevindt. Dat kan alleen samen, moslims en christenen.

Vertaling & samenvatting: Jan Peters SJ. Voor het volledige artikel van Samir Khalil Samir (in het Engels) zie: http://www.asianews.it/news-en/Synod:-Christians-and-Islam-demand-religious-freedom,-to-fight-extremism-19758.html

Voor de slotverklaring van de bisschoppenvergadering van het Midden-Oosten (in het Engels) zie: http://www.vatican.va/news_services/press/sinodo/documents/bollettino_24_speciale-medio-oriente-2010/02_inglese/b23_02.html