Ze waren een randverschijnsel in de smeltkroes die de samenleving vormt van keizer Augustus: Jozef en Maria, vergeefs op zoek naar onderdak. Een overweging bij een kersttafereel in de Nijmeegse Petrus-Canisiuskerk.

Balorige Romeinse soldaten hebben zich uitgeleefd op een pesterijtje: weet je wat, we maken in dat hoekje hier bij de herberg een tempel voor de keizer. Kunnen ze hier in Bethlehem ook eens zien hoe dat bij ons gaat op het forum van Rome. Dat zijn nog eens goden! Onze keizer verdient hier minstens zoveel aandacht als die synagogen hier en die jodentempel in Jeruzalem.

Dat verklaart het merkwaardig bouwsel naast de herberg van Bethlehem, een quasi-tempel met doe-het-zelf-materiaal. De keizer heeft dan zijn invloed al laten gelden door een volkstelling uit te schrijven die al zijn belastingbetalers in beeld moest brengen, en dus zijn grootheid en zijn macht. Het bracht een volksverhuizing op gang, want ieder moest zich melden in zijn eigen stad. Jozef moest naar Bethlehem, de stad van David, want daar ging zijn stamboom op terug. Daar bleek het overvol; door die volkstelling zochten alle mensen uit het huis en het geslacht van David een plek in Bethlehem. De herberg heeft zijn gastvrije deuren dan ook moeten sluiten.

We identificeren ons graag met de herders, die als eenvoudige zielen aanvoelen wat wezenlijk is

Het poëtische verhaal van Lucas vertelt wel dat er voor Maria en Jozef geen plaats was in de herberg, maar niet waar ze dan alsnog terecht kwamen. De traditie vertelt over een grot, een huis, een stal met een kribbe. We zien hier hoe zij terzijde van de herberg een hoekje vonden, en een bedje maakten zoals we dat soms zien in beelden uit vluchtelingenkampen. Ze zijn een randverschijnsel in de smeltkroes die de samenleving vormt van keizer Augustus.

Is links zijn macht krakkemikkig in beeld gebracht door zijn soldaten, met een tempel waar nu een rund scharrelt, rechts zien we het waarachtige beeld van de macht. Eenvoudig, pretentieloos, tegelijk innemend en onvervalst. We identificeren ons graag met de herders, die als eenvoudige zielen aanvoelen wat wezenlijk is. Links hebben ze niks te verwachten, rechts daarentegen…

Onder het publiek in de hoofdstraat van Bethlehem mengen zich nu ook vreemde bezoekers, sommigen wel van heel ver! Hun uitdossing doet vermoeden dat ze uit alle windstreken komen. Ze hebben kostbaarheden bij zich, fonkelend en welriekend. Wat zoeken ze in dit gat? Als ze eindelijk dat mensengroepje gevonden hebben onder de trap, strijkt het licht ook over hun gezichten, zonder onderscheid. Geraakt zijn ze, ontroerd, en ze nemen gebedshoudingen aan, staan, knielen, vereren. Ze nemen iemand op in hun koninklijk gezelschap…

Compositie geïnspireerd op museum Orientalis
Uitvoering: technisch team Petrus Canisiuskerk, Ben Frie SJ
Figuren: Noord-italiaans, was en geïmpregneerde stof
Bewerking van het evangelie van Lucas: Huub Oosterhuis
Muziek: Antoine Oomen, gespeeld door Henri Heuvelmans
Tenor: René van Doremalen