Verzameld rond de eettafel lachen en huilen wij met onze naasten, en niet zelden neemt het feestmaal een dramatische wending. Bij de beroemdste maaltijd aller tijden – het Laatste Avondmaal – was dat niet anders.

Mensen moeten eten, zoals alle schepselen, maar typisch voor mensen is dat zij samen eten. Er zijn diersoorten (ik zag eens een spectaculair staaltje samenwerking van krokodillen) die elkaar helpen om hun prooi te verorberen, maar de maaltijd als sociaal gebeuren is voorbehouden aan de mens. De maaltijd gaat gepaard met communicatie, delen van je lotgevallen en ervaringen. Aan tafel ontstaat gemeenschap: je wordt uitgenodigd voor een feest of een ontmoeting met vrienden of bekenden, familie. Voor het gezin is samen eten belangrijk, zeker tijdens de feestdagen.

Soms worden maaltijden zo belangrijk, dat ze een religieus karakter krijgen

Er zijn veel films waarin maaltijden een grote rol spelen. In Het feest van Babette slaagt een Française erin stijve Denen tot soepele vreugde-uitingen te brengen. Als de monniken van Thibirine besluiten om te blijven waar ze zijn, wordt er met bescheiden middelen een feestmaal gehouden (Des Hommes et des Dieux). In Festen wordt de onwaarachtigheid van een feestmaal onthuld door een van de kinderen, die de incestpraktijken van vader openbaart. Er zijn veel voorbeelden van familiediners in films, welke alle een dramatische wending nemen: de maaltijd is een plaats van beslissingen, van waarachtigheid en trouw, of de ontmaskering van de illusies daarover.

Scène uit Des Hommes et des Dieux.

Tranen wissen

Soms worden maaltijden zo belangrijk, dat ze een religieus karakter krijgen. Onder de talloze maaltijden in de Bijbel komt ook deze voor van de profeet Jesaja (25:6-9):

De HEER van de hemelse machten richt voor alle volken een feestmaal aan: uitgelezen gerechten en belegen wijnen, een feestmaal rijk aan merg en vet, met pure, rijpe wijnen. Op deze berg vernietigt hij het waas dat alle volken het zicht beneemt, de sluier waarmee alle volken omhuld zijn. Voor altijd doet hij de dood teniet. God, de HEER, wist de tranen van elk gezicht, de smaad van zijn volk neemt hij van de aarde weg – de HEER heeft gesproken. Op die dag zal men zeggen: ‘Hij is onze God! Hij was onze hoop: hij zou ons redden. Hij is de HEER, hij was onze hoop. Juich en wees blij: hij heeft ons gered!’

Het Joodse Pesachmaal heeft een vergelijkbare diepgang. Het ritueel wordt tot op de dag van vandaag herhaald, en men viert het echt als een huisfeest: een grappige anekdote, een stukje Bijbel, een gebed voor we het volgende gerecht nemen dat telkens een symbolische betekenis heeft. Kernachtig zijn woorden als bevrijding, de dood teniet doen, tranen wissen van gezichten en redding ervaren. En we drinken er nog wat op, we maken nog een dansje.

Verbijstering

Zou de laatste maaltijd van Jezus met zijn leerlingen niet de beroemdste maaltijd zijn uit de geschiedenis? Je mag je dat net zo voorstellen: een anekdote (“Weet je nog toen we met die weduwe stonden te praten in Naïn?”), een stukje Bijbel (“Toen Israël uit Egypte trok…”), een gebed bij het brood, en een bij de beker. Praten over bevrijding, de dood teniet doen, tranen van gezichten wissen. Op leven en dood werd gedronken, gepraat en werd verbijstering ervaren. Over Jezus, die daar zo soeverein tussen stond. Die dat volhield tot aan zijn kruisdood. En daarna.