Geen zonderling, geen psychiatrisch geval, maar een ‘gewone’ dorpeling uit Oudwoude wordt verdacht van de moord op Marianne Vaatstra. Moet dat ons verbazen?

De moord op Marianne Vaatstra. De asielzoekers zouden het wel eens gedaan kunnen hebben. En dus werd toentertijd de burgemeester met eieren bekogeld, en werd de directeur van het AZC bedreigd. Of, als het niet om asielzoekers zou gaan, dan in ieder geval mensen van buiten het dorp. Intussen is er een verdachte. Die woonde op minder dan een half uur lopen van de plaats delict, aldus een lokale cafébaas. Hij was blank. Hij was getrouwd. Hij ging naar de kerk.

Het gaat om een ‘gewone man’, melden de media ons. Hij was geen zonderling, zegt de burgemeester. En niemand heeft iets in de gaten gehad. Nee, dit had ik nooit verwacht, zegt dan ook een dorpsgenoot. Maar hij heeft het toch gedaan, waarschijnlijk dan, voegt hij er (terecht) aan toe. Men klinkt verrast. Iemand die zo’n gruweldaad doet, dan denk je eerder aan een monster, een zonderling, een slechterik.

Donkere kant

Ik begrijp het wel. Als de moordenaar een monster is, dan is hij anders dan ik. Dan hebben hij en wij weinig gemeen. Dan is het ‘wij’, de normale mensen, versus ‘zij’, de slechteriken. Zij hebben een donkere kant, wij niet. Zij zijn bezeten door het kwaad, wij niet. Liefst hebben we dan ook dat ‘zij’ psychologisch iets mankeren. Dan kunnen ze er niets aan doen. Want dan is het gewoon zo. Dan kun je ze het beste maar opbergen, ook voor hun eigen veiligheid. Ieder in z’n eigen wereld, de slechteriken hun wereld, en wij de onze.

Maar wat nu als hij gewoon is? Als hij werkt, en kinderen heeft? Als hij z’n dorpsgenoten gewoon groet en zijn fiets ook rammelt als hij over de keien fietst? Wat nu als hij geen psychologisch geval is? Dan is hij misschien ook ‘normaal’. En dan heeft hij er voor gekozen. Zeker, wanneer kiest een mens helemaal in vrijheid? Maar ook een half vrije keuze is een keuze. Wij, de normale mensen, maken voortdurend keuzes. Met andere woorden: als hij gewoon is, dan komt het flink dichterbij.

Spiegel

Een katholiek zou niet verbaasd moeten zijn dat de moordenaar geen monster is. De mens is niet heilig, maar kent ook zonde. Hij wordt er zelfs mede door bepaald, zegt de erfzonde. Wie weleens in de biechtstoel zit wist dat al. Trouwens, als je af en toe eerlijk in de spiegel kijkt, dan wist je dat net zo goed.

En dan? Dan blijft er een uitnodiging tot barmhartigheid. Zeker ja, daar zit een stukje eigenbelang bij. Maar vooral een stukje realisme.