De laatste verkiezingen brachten het CDA op een historisch dieptepunt. Hoe komt dat? En hoe komt de christendemocratie er weer bovenop? Prominente CDA’er Jos van Gennip pleit voor herbezinning op de relatie tussen geloof en politiek.

Is de crisis die het CDA momenteel teistert slechts een conjuncturele terugslag? Kan de partij er weer net zo makkelijk bovenop komen zodra zij een aansprekende lijsttrekker of een appellerend programma presenteert? Ik denk het niet: de crisis is existentieel. Daarom is een diepe en brede discussie nodig in de Nederlandse geloofsgemeenschap over de relatie tussen geloof en politiek in de 21e eeuw. Dat overstijgt de kaders van het CDA zelf. Want niet het voortbestaan van de partij is op de eerste plaats aan de orde, maar de vraag of en hoe de bepalende waarden van het Evangelie over mens en maatschappij vertaald kunnen worden in concrete beleidskeuzes en idealen.

Hoofdprobleem is de breuk tussen de behartiging van de belangen van de eigen achterban en de opdracht tot solidariteit met gemarginaliseerden

De overheersende verklaring voor de neergang van de christendemocratie is de combinatie van verregaande kerkverlating, foute beleidskeuzes en weinig aansprekende beelddragers. De remedies zijn vooralsnog verwarrend: andere stijl, andere beelddragers, minder geur van religie. Maar Angela Merkel (“Waarom zou ik hier anders staan, dan omdat ik christen ben!”), de ‘oersaaie’ Van Rompuy en de nooit populistische Juncker wijzen niet in die richting.

Solidariteit

Hoofdprobleem van de christendemocratie is volgens mij de breuk tussen de behartiging van de belangen van de eigen achterban enerzijds en de opdracht tot solidariteit met armen en gemarginaliseerden anderzijds. Toen wij nog achtergesteld en arm waren, konden de waarden van gerechtigheid en solidariteit naadloos samenvallen met opkomen voor de belangen van de eigen achterbannen. Maar nu: mensen in achterstandswijken en armen in India zijn soms een letterlijke belasting voor ons als pensioentrekkers en huizenbezitters. Daarbij: zelfs als wij voor ze opkomen zullen ze nooit op ons stemmen.

De bisschoppen van de VS hebben deze moeilijkheid ook moeten ervaren toen zij een brief over de armoede publiceerden. Net toen hun gelovigen weg konden trekken uit de Poolse, Italiaanse en Ierse getto’s naar meer welvarende suburbs, herinnerde die brief hen eraan dat anderen in hun land arm waren geworden of gebleven, en dus hulp nodig hadden. Gaven de gelovigen gehoor aan deze oproep tot solidariteit? Nee dus.

Rekening

Maar gewoon het licht van de christendemocratie laten uitgaan, is dat een oplossing? Wie het nieuwe regeerakkoord bekijkt ziet dat een maatschappij- en mensbeeld bepalend is, dat op den duur niet zal leiden tot de uiteindelijk ook voor onze eigen achterban belangrijke ‘goede samenleving’. Waar is het relationele mensbeeld? Waar het belang van gemeenschappen en instituten? Menselijke maat en vrijwilligheid? Respect voor historische verbanden?

Kunnen we in onze geseculariseerde samenleving de waarden van het evangelie laten doorwerken?

Zoals we in de zeventiger jaren het failliet meemaakten van de vervanging van de eigen verantwoordelijkheid door een doorgeschoten staatszorg, zo zullen we spoedig een onbetaalbare rekening krijgen voor een doorgeschoten ideaal van zelfverwerkelijking en zelfredzaamheid. De last van de zelfverrijking en gebrek aan financiële ethiek ervaren we al dagelijks. En de wereld als geheel en generaties na ons zullen de rekening betalen van het miskennen, dat humanisering van het mondialiseringsproces en respect voor de Schepping de geboden van het uur zijn, ja echt, het directe eigen belang voorbij.

Waarden

Het CDA kan – misschien – een instrument, een middel zijn tot die nieuwe benadering van politiek, maatschappij, economie en cultuur. Maar in essentie gaat het om de vraag, of we in onze inderdaad zo sterk geseculariseerde samenleving toch die waarden van de Blijde Boodschap op welke manier ook kunnen laten doorwerken. Het zou goed zijn als binnen het brede scala van onze geloofsgemeenschappen die discussie over een nieuwe relatie tussen geloof en politiek gevoerd zou worden. Wie begint?

Afbeelding boven dit artikel: Een ballon van het CDA-campganeteam verstrikt in de takken van een boom in Den Haag. Foto: pietplaat/Flickr.com.