De Messias, zo beweerden de vroege christenen stellig, was uit de dood opgestaan. Die bewering, zo zegt Guido Dierickx de kerkvader Tertullianus na, is te ongehoord om onwaar te zijn.

Er zijn sceptici die het geloof van de christenen een blind geloof noemen. Waar zien zij dat ‘blinde geloof’ vooral aan het werk? Natuurlijk waar het gaat om de verrijzenis. Daarom citeren zij graag de uitspraak van de oude kerkvader Tertullianus (derde eeuw): “Credo quia absurdum.” Zij vertalen dit als: “Wat ik geloof (in casu de verrijzenis) is absurd, maar toch geloof ik het.” Kortom: gelovigen laten zich, net als Tertullianus, niets gelegen liggen aan de feiten, zo menen zij. Maar klopt die opvatting wel?

Schimmige ervaringen

De vroege christenen hebben van meet af aan rotsvast geloofd in een lichamelijke verrijzenis van Jezus. De apostelen hebben er hun leven aan gewijd. Hoe zijn zij tot dat geloof gekomen? Werd het hun niet opgedrongen door een culturele omgeving die hun een courante interpretatie opdrong van enkele schimmige ervaringen?

Het verrijzenisgeloof van de eerste christenen was cultureel heel, heel erg buitenissig

Dat is onwaarschijnlijk. In die tijd deden nog vele versies de ronde van het geloof in een leven na de dood. Bij de heidenen ging het in dat geval over een minderwaardig leven. Bij de joden van toen kwam een geloof in een verrijzenis wel voor. Het volk Gods zou in de eindtijd uit de dood opstaan. In zo’n verrijzenis geloofden de Farizeeën wel, de Saduceeën niet. Maar ook daar kunnen zij hun verhaal niet gehaald hebben.

Onvoorstelbaar

Te midden van al die uiteenlopende denkbeelden verschenen plots dan de eerste christenen met hun geloof in een lichamelijke en individuele verrijzenis, niet in de eindtijd maar hier en nu. Dat kon niet anders dan stoten op ongeloof. De mensen van toen meenden dat mensen die dood gaan dood blijven. Sommige joden meenden dat de verrijzenis in de eindtijd ten deel zou vallen aan het godsvolk, maar enkel aan het godsvolk. Terwijl de christenen geloofden dat de verrijzenis al in hun tijd ten deel was gevallen aan één mens. De joden geloofden dat het nieuwe lichaam, als het ooit zou verrijzen, hetzelfde zou zijn als het vroegere. Terwijl de christenen geloofden dat de verrijzenis een verheerlijking meebracht van het lichaam. En nog een verschil: de christenen geloofden dat de verrijzenis te beurt was gevallen aan de Messias. Onvoorstelbaar voor alle joden van die tijd want de Messias zou niet sterven.

Mozaïek ‘Auferstehung Christi’ van Kurt Zöller. Bron: Wiki Commons.

Het verrijzenisgeloof van de eerste christenen was dus cultureel heel, heel erg buitenissig. Letterlijk ‘ongehoord’. Hoe kwamen zij er dan toe? Er blijft maar één mogelijkheid over. Zij geloofden wat zij geloofden omdat zij daartoe werden gedwongen door een gebeurtenis, door een plots feit.

Eensluidendheid

Men oppert wel eens dat hun verrijzenisgeloof zich langzaam zou ontwikkeld hebben. Maar in dat geval zouden er in de loop van de jaren verschillende versies van de feiten ontstaan zijn. Dat is echter niet het geval. De verhalen van de evangelisten verschillen niet veel van elkaar, althans niet op wezenlijke punten. Die eensluidendheid is heel vreemd want die verhalen werden pas jaren later definitief neergeschreven.

Tertullianus huldigde geen blind geloof en goed gevormde christenen doen dat evenmin

Ze moeten dus trouw zijn gebleven aan een vroege mondelinge overlevering. Die geven zij weer zonder theologische of Bijbelse toevoegingen. Zo trouw zijn ze dat ze ook feiten vermelden die afbreuk kunnen doen aan hun geloofwaardigheid. Het getuigenis van de vrouwen kon toen niet anders dan weinig overtuigend klinken voor niet-gelovigen. De evangelisten wisten ook dat er elementen in hun verhalen voorkwamen die konden afgedaan worden als hallucinaties. Die tegenwerping vingen ze op door te verhalen over de verschijningen, over het lege graf, gegevens die elkaar aanvullen.

Gedwongen door de feiten

Wat heeft Tertullianus eigenlijk willen zeggen? “Credo quia absurdum” betekent niets anders dan: “Ik geloof het omdat mensen zoiets ongehoords niet hadden kunnen verzinnen. Zij moeten daartoe gedwongen zijn geweest door de feiten.” Tertullianus huldigde dus geen blind geloof en goed gevormde christenen doen dat evenmin.