Operaliefhebbers opgelet: Les Indes Galantes door Opéra national de Paris is gratis te zien. Ben Frie keek ernaar en zag hoe barok uit 1735 in spectaculaire balletten samensmelt met hiphop uit 2019.

Het begon met een recensie in dagblad Trouw op 8 april: enkele suggesties in coronatijd, buiten het doorsnee tv-programma om. Peter van der Lint geeft een compacte teaser om te gaan kijken naar Les Indes Galantes (hieronder in z’n geheel gratis te bekijken), een opera uit 1735 van Jean-Philippe Rameau. Dat is misschien niet voor iedereen weggelegd, want je moet houden van barokmuziek, van opera en van de hoogstaande theatercultuur die daarmee gepaard gaat. Die gaat hier wel uit zijn dak.

Rivaliteit, eer, jaloezie – het is bij hen niet anders

Rameau kreeg het idee voor zijn opera door internationale ontmoetingen. Culturen in beeld brengen van elders, met alle vooroordelen die de tijd van de Verlichting vergezellen: een hofopera die de mythe van de bon sauvage weergeeft, de goede wildeman die aan ons cultuurniveau niet kan tippen maar evengoed liefheeft en relaties zoekt. Met muziek en dans wordt een schets gegeven van de ontmoeting van de Franse cultuur met wat men toen ‘wilden’ vond, of ‘Indes’, Turken, Inca’s, Perzen – exoten, anders gekleurd en anders in de liefde. Toch, rivaliteit, eer, jaloezie – het is bij hen niet anders. 

Hiphop dansers dansen op barokmuziek

De beeldtaal put uit allerlei tradities. Amor schiet zijn pijlen, de zon van de Inca’s wordt aanbeden, er wordt geschaakt – als het maar kleurrijk is en een barokke vormgeving verdraagt. De Fransman en de Portugees strijden in een buitengewest om de liefde van een meisje, dat uiteindelijk toch de voorkeur geeft aan een jongen van haar eigen volk. Eerder zag ik een versie uit 2003 van Les Arts Florissants onder leiding van William Christie met een enscenering van Andrei Serban en Blanca Li. Grappig, bont, met veel plezier gemaakt en gespeeld, trouw aan Rameau.

Maar in de versie van herfst 2019 van Opéra national de Paris gebeurt er iets anders. De muziek is zoals Rameau die schreef, maar in het scenario en de uitmonstering geschiedt een wonder: 1735 en 2019 worden samengebracht met opnieuw de bedoeling om te confronteren met eigen vooroordelen, maar nu door hiphop dansers te laten dansen op de barokmuziek. 

En ook zij roepen de hemel aan om vrede…

We worden ondergedompeld in het eigentijdse stadsmilieu en zien de mythe van de bon sauvage toegepast op de straatjongens van de Parijse banlieues. Clubstijlen waar Rameau niet aan had kunnen denken verschijnen ten tonele: vogue, house, break, flex en electro. Krump is een dans uit de ghetto’s van LA  in de negentiger jaren, maar nu ook te zien in de Parijse opera. 

Bintu Dembélé schept een meesterwerk

Een zwarte choreografe, danseres Bintu Dembélé, blijkt een meesterwerk geschapen te hebben door die hoogstaande operacultuur in ontmoeting te brengen met de subcultuur van de straat. Het zijn zwarte meesters in de danskunst met, zo lijkt het, elastiek in hun armen en benen die hun kunsten ook op muziek van Rameau kunnen tonen. En ook zij roepen de hemel aan om vrede…

De enscenering is verbluffend: de kostumering doet denken aan Star Wars

In de versie van herfst 2019 lijkt de opera Les Indes Galantes wel een scheppingsverhaal, beginnend met in het rond liggende naakten, maar gelukkig komen de Franse couturiers om ze fatsoenlijk te kleden en ze meteen geschikt te maken voor een catwalk. De enscenering is verbluffend: de kostumering doet denken aan Star Wars en Game of Thrones, maar ook het licht en de effecten zijn fascinerend. Het bonte straatbeeld van vandaag, met oproerpolitie, wegwerkers, bordelen, de gevangenis enz. Maar één scene grijpt onverwacht aan omdat deze zinspeelt op een uit de zee opgepikt wrak van een schip: de boot van vluchtelingen. Die komen uit de krochten naar boven en worden in van die glimmende dekens gehuld om onderkoeling tegen te gaan. ‘Je me trouve captive dans ce fatale séjour’, er wordt beslag op hen gelegd en of ze opgenomen worden blijft in de opera een hele tijd de spannende vraag.

Maak dit hemellichaam het centrum van de macht

Het indrukwekkende ritueel met de aanbidding van de zon (Inca’s, Peru) in de versie van 2003 is hier helaas geheel afwezig. Gekozen werd om de vraag te stellen of je macht kunt uitoefenen over de sauvages. De zon komt ook hier op en wordt aanbeden, maar het licht blijkt te komen van een enorm televisiebeeld met videokunst die op straat vastgelegd wordt op diverse mobieltjes. De roep: ‘O zon! Laat uw hart spreken!’ maakt dit hemellichaam, ons audiovisueel universum, het centrum van de macht. Doe wat de zon u zeggen zal…

via operadeparis.fr © Eléna Bauer/OnP

Spectaculaire balletten maken deel uit van dit muziektheater, die doen denken aan West Side Story en – dacht ik – Michael Jackson die hier nog wel wat van had kunnen leren. Breakdancing is toch werkelijk kunst, maar de fantasie van de mensen die het ensceneerden minstens toch ook. Flirten met de elementen en met de energie van de zwarte cultuur: deze sauvages hebben aan het slot een adembenemende dans die eindigt met opgestoken vuisten. Een weergaloze uitmonstering die zijn energie ontleent aan de trots van de zwarte subcultuur. Sub? In het slotkoor klinkt het: “U hebt ze gemaakt voor de onschuld en de vrede.”

De opera Les indes galantes is nog tot half oktober te zien.

Afbeelding boven artikel: via operadeparis.fr © Little Shao