webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
De foto van een zwart gat die Heino Falcke in 2019 presenteerde was sensationeel wereldnieuws. Falcke behoort tot de top van de wetenschap én is uitgesproken christen. Hoe combineert hij dat?
“Ik wil begrijpen en daarom stel ik vragen. Om antwoorden te vinden, moet je nadenken maar is ook het experiment nodig. In het geloof is dat niet anders en stel je ook vragen. Bestaat God? Hoe leef ik mijn leven goed? Daar kun je uren over nadenken, maar op een bepaald moment moet het praktisch worden. Je kunt lang praten over bidden, maar wat heb je daaraan als je het nooit gaat doen?”
“De methodes en de vragen zijn van een andere aard. Een natuurkundige waarneming gaat jou nooit vertellen of je geliefd bent. Er zijn vragen die je niet met een sterrenkijker kunt beantwoorden: Waarom gebeurt iets? Waarom zou of wil ik iets doen? Geloof en wetenschap komen voor mij samen in de fascinatie. Je bedrijft geen wetenschap zonder gefascineerd te zijn door de natuur en door de grote vragen over de natuur die je wilt beantwoorden. Maar je bent wel beperkt in welke vragen je kunt stellen.”
Beluister hier de podcast met Heino Falcke (tekst loopt verder onder de player).
Geen podcast missen? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief. Of abonneer je op de podcast op iTunes, Soundcloud of Spotify.
“Hoewel de Bijbel vragen beantwoordt die jouw hele leven omvatten, is het denk ik niet het meest geschikte boek om wiskundige vergelijkingen of natuurkundige onderzoeken mee te doen. Toch gaat achter het scheppingsverhaal in Genesis een kennis en beleving van de wereld schuil die ik indrukwekkend vind.”
“Maar als je jouw interpretatie van de Bijbel baseert op de wetenschap van 200 jaar geleden, en maakt daar dogma’s van, dan kom je wel in de problemen. Dat moet je niet doen.”
“Ja en nee. Ik wil God niet kunnen bewijzen, want dan zou ik God kunnen begrijpen en dan was het een kleine God. Als je God hebt bewezen, heb je ook geen vrijheid meer om in hem te geloven. En daar hecht ik sterk aan, want die vrijheid maakt relatie mogelijk. Desondanks vind ik dat je voor jezelf moet proberen God te bewijzen. Je moet hem echt zoeken en antwoorden zien te vinden. In de natuurkunde zegt iemand: zo en zo werkt een natuurwet. Wij leren onze studenten experimenten te doen om die uitspraken te testen. Dat is in het geloof ook zo wanneer een dominee bijvoorbeeld iets zegt over God.”
“Wat gebeurt er als je op God leunt en vertrouwt? De Bijbel lezen en bidden wanneer je in een crisissituatie bent en vervolgens openstaan voor wat er gebeurt in je leven. Welke kant gaat het op? De goede kant? Er gebeurt niet altijd precies wat jij wilt, maar ik heb meegemaakt dat mijn leven daardoor goede wendingen nam.”
“Toen onze dochter nog niet geboren was, waren er altijd problemen. We gingen verschillende keren naar het ziekenhuis, waar de artsen vertelden dat ze niets konden doen; het kind komt of het komt niet. Toen er opnieuw problemen waren, hebben we gezegd: we blijven thuis. We bidden en laten aan God over wat er gebeurt. We waren bereid de consequenties te accepteren; we verliezen haar of niet. Uiteindelijk hebben we haar gewonnen en nu is ze zelf bijna dominee geworden.”
“Dat de overgave aan God het belangrijkste is en niet per se dat je gebed verhoord wordt. Het gaat om het moment waarop je zegt: ik accepteer wat er gebeurt. Ik neem uit Jouw hand wat komt.”
“Nee, maar dat is wel de slotzin van presentaties die ik in kerken houd. Daarin maken we een reis door het heelal, van de oermens die naar de sterrenhemel keek tot de moderne astrofysica. We kijke samen naar de schoonheid en de grootheid van het heelal. De laatste vraag is altijd: wat is de mensen die U naar hem omziet? Ja, wij leven in een ongelofelijk heelal en wij stellen ten opzichte van de grootheid van dat heelal niets voor. Toch heeft de Schepper met ons te maken en toch zijn wij geliefd. Ik besef dat ik mijn waarde niet uit mijzelf haal, maar ontvang in de relatie die God met mij heeft; degene die wil dat ik hier ben en hier iets doe.”
“Het gesprek gaat daar eigenlijk te weinig over, want er zijn wel openingen. Neem de vraag: hoe komt het dat wij hier zijn? Op basis van natuurwetten en -regels kunnen wij verklaren hoe het heelal is ontstaan (hoe leven kon ontstaan weten we nog niet precies). Maar waarin vindt dit heelal haar oorsprong? Het is niet uit het niets gekomen, want er waren regels en wetten. Maar waar komen die regels vandaan? Genesis zegt: God spreekt het eerste woord. Natuurlijk is de aanwezigheid van die regels geen godsbewijs, maar het gat blijft. De oorsprongsvraag is niet wetenschappelijk verklaard of beantwoord en dat gaat ook niet gebeuren.”
“In die zin kun je zeggen dat God bestaat: God is de verzameling van alle regels en het woord aan het begin. Maar heeft God een persoonlijkheid? Heeft hij iets met ons te maken vandaag? Die vragen kun je niet natuurwetenschappelijk beantwoorden. Maar dat kun je ook niet met de vraag of iemand van mij houdt, of ik waardevol ben voor iemand. Dat is ervaring. En soms moet je gewoon accepteren dat iemand van je houdt en zeggen: ik geloof dat jij van mij houdt.”
“We zijn nu in de wetenschap op het punt beland dat we aan de randen komen van wat wij kunnen weten. Daar zijn wij niet zomaar gekomen. In mijn boek beschrijf ik eigenlijk de hele reis van de wetenschap. Een ongelofelijke reis. En daarbinnen vertel ik mijn persoonlijke belevenis.”
Heino Falcke (1966) is een Duitse hoogleraar radioastronomie en astrodeeltjesfysica aan de Radboud Universiteit Nijmegen. In 2011 ontving hij de Spinozapremie, de hoogste Nederlandse onderscheiding in de wetenschap.
Heino Falcke. Licht in de duisternis. Prometheus, Amsterdam, 2020. 335 blz. €24,99.
