In Myanmar heeft het leger de macht gegrepen. Wat is er gebeurd en wat staat er te gebeuren? “De wereld en de bevolking van Myanmar zijn geschokt”, aldus de kardinaal Charles Bo uit Myanmar. 

De auteur van deze analyse woont in Myanmar en kan om veiligheidsredenen niet worden vermeld. Sinds 1 februari is de situatie hier in Myanmar snel aan het veranderen. Dit verslag kan daarom snel worden ingehaald door actuele gebeurtenissen.

In de vroege ochtend van maandag 1 februari heeft het leger van Myanmar een grondig voorbereidde staatsgreep gepleegd. Belangrijke personen uit de burgerregering van de Nationale Liga voor Democratie (NLD) werden gearresteerd. Onder hen ook de democratie-icoon Daw Aung San Suu Kyi en president Win Myint.

Een staatsgreep behoorde tot de reële mogelijkheden

De militaire coup volgt op maanden van verhoogde spanning, die begon met de verkiezingen van 8 november 2020. Eind januari escaleerde de situatie, toen het leger verklaarde dat een staatsgreep tot de reële mogelijkheden behoorde en tegelijk de burgerregering onder druk zette om concessies te doen.

Uiteindelijk maakten de militairen hun dreigement waar

Van donderdag tot zondagnacht vonden er intensieve onderhandelingen plaats tussen de militaire leiding en de burgerregering, die echter niet tot een uiteindelijk compromis hebben geleid. Uiteindelijk maakten de militairen hun dreigement waar: de geplande opening van het parlement met de nieuwgekozen parlementsleden op maandag was hun deadline. Aangezien de onderhandelingen geen compromis hadden opgeleverd, grepen de militairen in.

De macht grijpen was eenvoudig

De macht overnemen was voor het leger een eenvoudige zaak. De burgerlijke overheden waren reeds in de hoofdstad Naypyidaw bijeengekomen voor de geplande opening van het parlement. Onder de gearresteerden bevinden zich, naast de hoogste leiders van de burgerregering, schrijvers, kunstenaars en activisten over het hele land verspreid.

Het leger heeft tot dusver verklaard dat het de politiek een jaar lang zal controleren en daarna verkiezingen zal uitschrijven waarop het zelf toezicht zal houden. Het leger heeft de zittende vice-president U Myint Swe benoemd tot interim-president, maar U Myint Swe lijkt vervolgens het gezag te hebben overgedragen aan de opperbevelhebber Min Aung Hlaing.

Zowel Aung San Suu Kyi als de president worden beschuldigd van tamelijk bizarre civiele overtredingen.

Diens motieven lijken een combinatie te zijn van persoonlijke ambities om aan de macht te blijven – hij zou in juli met pensioen gaan –, de wens van een grotere militaire controle binnen de politieke structuur van Myanmar, en verontwaardiging over wat hij ziet als een gemanipuleerde verkiezing.

Hoe verder?

Het is moeilijk te bepalen wat de volgende stappen van de militairen zullen zijn. Zowel Aung San Suu Kyi als de president worden beschuldigd van tamelijk bizarre civiele overtredingen, waardoor hun detentie een schijn van wettigheid krijgt.

Het is vrijwel zeker dat het leger zich zal buigen over de vermeende “onregelmatigheden bij de verkiezingen”, die het naar eigen zeggen tot de staatsgreep hebben gedwongen. Hoewel de meeste waarnemers aangeven dat de verkiezingen van 8 november over het algemeen betrouwbaar waren en in grote lijnen de wil van het volk vertegenwoordigden, waren ze niet foutloos. Het leger heeft getracht steun te verwerven voor zijn standpunt ten aanzien van de vermeende onregelmatigheden om deze te kunnen gebruiken als rechtvaardiging voor de staatsgreep.

De wereld heeft geschokt en met leedwezen gereageerd op wat er is gebeurd.

Het is nog te vroeg om met zekerheid te kunnen zeggen of het leger een snelle terugkeer naar een burgerlijk bestuur voorziet, nadat de Nationale Liga voor Democratie concessies zal hebben gedaan, of dat het een langer proces wordt. Het ziet ernaar uit dat een “Nationale Defensie- en Veiligheidsraad” in het leven is geroepen. Deze raad zou een gezamenlijk militair en civiel orgaan moeten zijn, maar is nu een door het leger gecontroleerd comité dat uitgebreide bevoegdheden heeft en kan regeren wanneer dat nodig wordt geacht.

Reactie van kardinaal Charles Bo

Op 3 februari heeft kardinaal Charles Bo, aartsbisschop van Yangon (hoofdstad van Myanmar) en voorzitter van de Federatie van Aziatische Bisschoppenconferenties, een krachtige verklaring afgelegd. Hierin richt hij zich onder meer tot de legerleiding:

“De wereld heeft geschokt en met leedwezen gereageerd op wat er is gebeurd. Toen in 2015 door het leger een vreedzame overgang naar een gekozen regering werd bewerkstelligd, oogstte dat bewondering. Vandaag probeert die wereld te begrijpen wat er in de daaropvolgende jaren is misgegaan.”

“U beloofde vrede en echte democratie. Democratie was het begin van hoop voor de oplossing van de problemen van dit eens zo rijke land. Deze keer stemden miljoenen voor democratie. Ons volk gelooft in vreedzame machtsoverdracht.”

Een grote kans is verloren gegaan

“Nu heeft het leger eenzijdig de macht overgenomen. Dit heeft de wereld en de bevolking van Myanmar geschokt. De beschuldigingen van onregelmatigheden bij de verkiezingen hadden kunnen worden opgelost door dialoog, in aanwezigheid van neutrale waarnemers. Een grote kans is verloren gegaan.”

Uw daden moeten bewijzen dat u van hen houdt

“Nu belooft u meer democratie – na onderzoek en nieuwe verkiezingen. De bevolking heeft genoeg van loze beloften […] U belooft ook dat u na een jaar meerpartijenverkiezingen zult houden. Hoe wilt u het vertrouwen van ons volk terugwinnen? Zij zullen alleen vertrouwen hebben wanneer woorden worden gevolgd door oprechte daden. U moet hun angst en teleurstelling begrijpen. Uw daden moeten bewijzen dat u van hen houdt, dat u om hen geeft. Nogmaals smeek ik u, behandel hen met grote waardigheid en vrede. Laat er geen geweld zijn tegen onze dierbare bevolking van Myanmar.”

“Helaas zijn de gekozen volksvertegenwoordigers gearresteerd, evenals veel schrijvers, activisten en jongeren. Ik verzoek u dringend hun rechten te respecteren en hen zo spoedig mogelijk vrij te laten. Zij zijn geen krijgsgevangenen; zij zijn gevangenen van een democratisch proces. U belooft democratie; begin met hen vrij te laten. De wereld zal u gaan begrijpen.”

Afbeelding: een visser uit Myanmar.

[Wil je artikelen als deze niet missen? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief]