webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
Breekt er een nieuwe lente aan in de katholieke kerk? De Vlaamse jezuïet Mark Rotsaert onderzoekt de hoop en verwachtingen die paus Franciscus wekt.
Een tiental (oud-)jezuïeten zit rond de tafel met de Vlaamse pater Mark Rotsaert. Hij is overste van de medebroeders die werkzaam zijn in de Gregoriana, de jezuïeten-universiteit in Rome. Ook is hij binnen die universiteit verantwoordelijk voor het centrum voor spiritualiteit. Rotsaert is naar Nederland gekomen om te spreken over de spiritualiteit van paus Franciscus en over de verwachtingen die hij wekt.
Voortbordurend op de inleiding spreken de aanwezigen over hun eigen idealen en zorgen. Voor hen die het Tweede Vaticaans Concilie bewust hebben meegemaakt heeft Rotsaert een gevoel van herkenning gegeven. Was wat we momenteel beleven ook niet het ideaal van het concilie? Deze ‘collegialiteit’, deze nadruk op het onvervangbaar eigene van iedere individuele mens, op een kerk te midden van de mensen, een eenvoudige en arme kerk, authentiek, die waarmaakt wat ze verkondigt.
Mark Rotsaert waarschuwt tegen heimwee naar het Tweede Vaticaans Concilie
Voorzichtige hoop en verwachting. Voorzichtig, want waren we ten tijde van Vaticanum II niet te optimistisch? Hebben we toen niet onderschat welke tegenkrachten er leefden? En nu. Ook nu zijn er groepen die hechten aan eeuwenoude tradities en vrezen voor het verlies van de sacraliteit van de kerk en het geloof. En dit naast groeperingen en mensen die vrezen voor hun invloed, en voor het einde van een theologie die gedomineerd wordt door onze westerse manier van denken en geloven.
Veel sterker dan ten tijde van het concilie zien we nu de verschuiving van het zwaartepunt van de kerk: weg van Europa en Noord-Amerika naar Azië, Afrika, Zuid Amerika. Een eind aan de hegemonie van het (rijke) westen en aan de door het westen gedomineerde theologie. Wat betekent het als de theologie zich gaat heroriënteren? Niemand heeft er enig idee van, maar dat ze zal veranderen staat voor iedereen buiten kijf. En niet voor iedereen is dit een positief vooruitzicht.
Mark Rotsaert waarschuwt tegen te veel heimwee naar het Tweede Vaticaans Concilie. Voor jongeren is het concilie geschiedenis. Natuurlijk, het heeft mooie en zinvolle documenten uitgevaardigd, maar dat geldt toch ook voor het Concilie van Trente en andere historische kerkvergaderingen.
Wat zijn de karakteristieken van de inspiratie van paus Franciscus? Op de eerste plaats collegialiteit. Hij presenteert zich als bisschop van Rome in zijn contacten met collega-bisschoppen en leiders van andere christelijke kerken. Maar misschien nog meer dan dit toont hij zich als collega-gelovige, luisterend naar de zorgen en de inspiratie van anderen, vragend om hun gebed. Hij nodigt een kleine groep kardinalen uit om zich samen met hem te bezinnen op gewenste veranderingen en tegelijk legt hij vragen neer bij alle gelovigen, ditmaal over huwelijk en gezin. Zo plaatst Franciscus zich: als een medegelovige te midden van de anderen, luisterend, bemoedigend, voorzichtig sturend.
De arme kerk: gemakkelijk gezegd, maar maken we het waar?
Een tweede karakteristiek is bemoediging. Het evangelie is immers een kracht ten goede, een kracht die vreugde kan brengen. Dat is de verkondiging van het evangelie in onze tijd: op zoek gaan naar elke individuele mens om haar of hem vertrouwen en inspiratie te brengen. Niet om het instituut te verbreiden, niet om regels op te leggen, maar om te luisteren, te leren van de ander en samen de boodschap van Jezus levend te houden in onze tijd. “Dat is toch eigenlijk heel ignatiaans”, merkt iemand in de kring op. Was dat niet het ideaal van grote missionarissen uit de begintijd van de jezuïetenorde?
Tot slot authenticiteit. Geloofwaardig ben je pas wanneer je zelf ook leeft wat je verkondigt. De keuze voor de armen. Een arme kerk, voor en samen met de armen. Verkondigd en geleefd. Pas dan ben je geloofwaardig als je je als kerk ook gaat inzetten voor de bestrijding van die armoede, wereldwijd. Een arme kerk die zich samen met anderen wereldwijd wil inzetten om de armoede te bestrijden. Het is gemakkelijk gezegd, maar authenticiteit is ook hier een toetssteen: maken we het waar? Ook hier in ons eigen land? Paus Franciscus biedt een spiritualiteit die tegelijk hoop geeft en uitdaagt.
