Pas geleden stierf de geliefde Chinese bisschop Joseph Fan Zhongliang van Shanghai. Waar vindt de ondergrondse katholieke kerk nog leiders van zijn kaliber?

Hij heeft de goede strijd gestreden, hij heeft de race gelopen, hij heeft het geloof bewaard. Bisschop Joseph Fan Zhongliang van Shanghai bleef pal staan tegenover de Volksrepubliek China. Bisschop Fan, een vooraanstaand leider van de ondergrondse katholieke gemeenschap in China, overleed na een kort ziekbed op 16 maart. Hij was 95 jaar. In 1938 werd hij jezuïet, in 1951 priester gewijd. Steeds heeft hij geweigerd de zogenaamde ‘Katholieke Patriottische Associatie’, die door de regering wordt gecontroleerd, te erkennen.

Dwangarbeiderskamp

Deze Chinese staatskerk werd in 1958 gesticht en wordt geleid door bisschoppen die zijn benoemd door de overheid. Naast deze kerk is de ‘ondergrondse’ katholieke kerk, die trouw bleef aan Rome, blijven voortleven en naar schatting behoort de helft van de Chinese katholieken tot deze kerk.

In vrijheid of in gevangenschap, een bisschop kan zijn gemeenschap altijd leiden

Bisschop Fan is steeds trouw gebleven aan het leiderschap van zijn kerk in Rome. Deze trouw heeft hem persoonlijk veel gekost. Twintig jaar lang, van 1958 tot 1978, zat hij vast in een dwangarbeiderskamp in de provincie Qinghai. Na zijn vrijlating mocht hij terugkeren naar Shanghai, waar hij in 1985 tot (hulp)bisschop werd gewijd. Nooit kreeg hij toestemming om zijn bisschoppelijke functie, die het Vaticaan hem had toevertrouwd, formeel op zich te nemen. Verschillende keren werd hij gearresteerd en werd zijn appartement doorzocht.

Samenwerking

Waar kan de kerk nog leiders vinden van het kaliber van bisschop Fan? Misschien binnen een nieuwe generatie van de uiterst kleine katholieke gemeenschap in China. Een jaar geleden overleed bisschop Aloysius Jin Luxian, nota bene ook een jezuïet, in 2000 door Peking benoemd tot bisschop van Shanghai als tegenhanger van bisschop Fan. In de afgelopen jaren hebben hij en bisschop Fan een goede samenwerking opgebouwd ten bate van alle katholieken in Shanghai.

Na de dood van bisschop Jin (in 2013) benoemde de regering (met instemming van het Vaticaan) Thaddeus Ma Daqin tot zijn opvolger. Maar al bij zijn wijding nam bisschop Ma afstand van de officiële staatskerk van China, en gaf hij zijn positie daarbinnen op. Zijn titel en waardigheid werden hem toen ontnomen en voor zover bekend leeft hij sindsdien onder huisarrest in een seminarie in de buitenwijken van Shanghai.

Geestelijk leiderschap

Nu zowel de ondergrondse als de officiële bisschop van Shanghai is overleden, wordt er druk uitgeoefend op Peking om bisschop Ma te herstellen in zijn functie. Dat zou een welkome oplossing zijn. Maar de katholieken in Shanghai zullen ook als dat niet gebeurt zijn geestelijk leiderschap niet missen. In vrijheid of in gevangenschap, een bisschop kan zijn gemeenschap altijd leiden. Dat heeft bisschop Fan bewezen.

Deze tekst is gebaseerd op een redactioneel commentaar in America Magazine. Vertaling en bewerking voor Ignis: Jan Peters SJ.