Jan Peters volgt verschillende (internationale) nieuwsbronnen. Is dat voldoende? “Of kies ik mijn bronnen misschien uit omdat ze prima passen in mijn vooringenomen standpunten?”

“Hebt u zich ook al laten inpakken door de pro-Oekraïne media-maffia met uw nepnieuws over patriarch Kyrill?” Op zich een net mailtje, dat ik kreeg naar aanleiding van mijn artikel over de kerkelijke achtergrond van het huidige conflict, een net mailtje maar wel zonder afzender.

Maar zijn al mijn bronnen niet pro-Oekraïens en anti-Russisch?

Het zette me toch even aan het denken: wat zijn mijn bronnen als ik over de Russische inval schrijf? Ik geloof in de objectiviteit van onze nationale omroep, ook omdat telkens wordt vermeld wanneer een bericht uit Oekraïne “nog niet objectief bevestigd kon worden”. Ik lees (van tijd tot tijd) een drietal Nederlandse kranten, sterk verschillend in de weergave van de Nederlandse politiek, maar redelijk op één lijn wat de oorlog betreft. Ik volg regelmatig een Franse en een Amerikaanse site en de berichtgeving van het Vaticaan. Maar zijn al mijn bronnen niet pro-Oekraïens en anti-Russisch? Kies ik mijn bronnen, de sites die ik volg, misschien uit omdat ze prima passen in mijn vooringenomen standpunten?

Wordt daarmee het nepnieuws weggevangen?

Ik herinner me dat wij, jezuïeten in Libanon, rond en tijdens de zesdaagse oorlog tussen Israël en Arabische landen bewust ook naar de Israëlische radio luisterden om nuance in onze eigen gedachtegang aan te brengen. Waarom doe ik dat nu niet? Ik denk: vooral omdat ik vertrouw dat onze media, onze correspondenten in het gebied dat al doen. Dat zij de afweging voor mij maken. Dat was anders in het toenmalige Libanon.

Maar wordt daarmee het nepnieuws weggevangen? Ik denk het wel, in elk geval wat de grote lijnen en bijvoorbeeld de positie van het Russisch-Orthodoxe patriarchaat betreft. 

Is het nieuws dat ik via mijn bronnen binnen krijg gekleurd? Dat wel, en zeker niet alleen wat Oekraïne betreft.

Gekleurd, maar open en kritisch

Waar het de recente discussies over de abortus in de Verenigde Staten betreft, een discussie die nu in een stroomversnelling komt, besef ik dat mijn bronnen meer feeling hebben voor de democratische dan voor de republikeinse standpunten. En mijn Franse bronnen bevinden zich echt wel links van Macron; uit het Vaticaan hoor ik vooral de reacties pro-Franciscus.

Het gaf me – heel even – een gevoel van nostalgie

Ja, mijn standpunten zijn gekleurd en wellicht selecteer ik – min of meer bewust – mijn bronnen omdat hun kleur niet te ver af staat van die van mijzelf. Toch probeer ik kritisch te blijven denken en ben ik ervan overtuigd, dat ik niet in de val van nepnieuws trap. Gekleurd, maar open en kritisch.

Een kort gevoel van nostalgie

Kort geleden zei een Nederlandse bisschop me: “Vroeger hadden de bisschoppen eigen katholieke media, waarin de standpunten van de bisschoppen prominent op de voorpagina kwamen, maar die tijd is voorbij”. Het gaf me – heel even – een gevoel van nostalgie. Niet meer op zoek hoeven gaan naar de “waarheid”, maar veilig vertrouwen op de eigen media, die een onderbouwde en zekere visie verkondigen. Wel gekleurd natuurlijk; daarom mocht je ook niet naar de socialistische omroep luisteren. De veiligheid van de eigen zuil, geen nepnieuws veronderstel ik, maar wel rustgevend gekleurd.

En hier duikt Titus Brandsma op, verdediger van de katholieke pers, op verzoek van de bisschoppen de directies oproepend geen advertenties van de NSB op te nemen. Een juiste reactie, omdat deze vorm van nieuws-kleuring niet gebeurde door politieke machthebbers, maar door de vertegenwoordigers van een christelijke kerk die zich om ethische motieven verzetten tegen een foute politiek. En dat is het nu juist wat ik mis bij patriarch Kyrill.