Else Vanbergen werd 29 jaar geleden kleine zuster van Nazaret, in het spoor van de kersverse heilige Charles de Foucauld. Wat inspireerde haar om die stap te zetten en waardoor bleef ze bij haar keuze?

Voor mij, als kleine zuster van Nazaret, is Charles de Foucauld zeker een heilige, maar vooral een mens die me uitnodigt, inspireert en oproept. Omdat Charles de Foucauld een zoeker bleef, naar zin en naar God. Tot zijn laatste dag zocht hij hoe Jezus van dichtbij te volgen, hoe het verborgen leven van Nazaret gestalte te geven. Op de plaats waar hij leefde, bij de verlaten mens in de woestijn van de Sahara. 

De verdieping van zijn roeping

Dit zoeken maakt hem actueel. Op het eerste zicht lijkt het wispelturigheid: gaande van militair en ontdekkingsreiziger in Marokko naar trappistenbroeder in Syrië, van knecht bij de clarissen in Nazareth (Palestina) tot priester-kluizenaar in Tamanrasset (Algerije). Maar in zijn vele brieven en geschriften ontdekken we dat zijn hele levenstraject een verdieping is van zijn roeping: liefde tot God en liefde tot de mensen.

De ervaring door de Heer bemind te worden deed mij zoeken naar een authentieke vorm van religieus leven

Toen ik 29 jaar geleden aan mijn vorming als kleine zuster van Nazaret begon, kende ik de figuur en de spiritualiteit van Charles de Foucauld niet of nauwelijks. De ervaring door de Heer bemind te worden deed mij zoeken naar een authentieke vorm van religieus leven. Het was vooral de levenswijze van de kleine zusters van Nazaret die me sterk aansprak en aantrok. 

Wat ik zocht toen ik kleine zuster van Nazaret werd

Ik verwoordde mijn motivatie toen zo: “Een kleine gemeenschap rond Jezus. Leven tussen de mensen, zoals een gewone familie, in een volkse wijk en delen in de eenvoudige arbeid.” Ik verhuisde van een klein dorp naar Gent, waar ik intrad in de Fraterniteit. Voortaan zou een volkse wijk mijn ‘habitat’ zijn. Dat was een eerste grote stap op mijn weg van zoeken en aanpassen, van loslaten en opnieuw beginnen.

Gaandeweg ontdekte ik de spiritualiteit van Charles de Foucauld én van kardinaal Cardijn. Uitdagende woorden kregen concrete inhoud: solidariteit, vriendschap, aanwezigheid, gastvrijheid, universaliteit. Deze spiritualiteit bracht mij naar de fraterniteit in Barcelona, waar ik twintig jaar woonde. Deze grootstad werd mijn ‘brandend braambos’. Ik werkte er als kinderverzorgster en deelde na ontslag solidair het lot van de werklozen. Later vond ik werk in de thuiszorg, in een sociaal achtergestelde buurt in Barcelona.

Nazaret is afdalen en vereenvoudigen, is aanwezig zijn in liefde

Zes maanden geleden keerde ik terug naar België, naar de fraterniteit in Brussel. Ik werk als verzorgende in de Cardijnschool, een school voor buitengewoon onderwijs. Zorgdragen voor mensen ervaar ik als mijn roeping. Het is een antwoord op de grote liefde van God voor mij. 

Afdalen en vereenvoudigen

Bijna 30 jaar na mijn intrede kan ik deze roeping erkennen en kaderen binnen onze spiritualiteit. Onze Leefregel drukt het mooi uit: “Nazaret is de vorm van je evangelisch leven, het verwoordt je identiteit, je heel eigen roeping en zending. Nazaret is afdalen en vereenvoudigen, is aanwezig zijn in liefde. Het is de dynamiek van een dienende liefde.”

In het leven van broeder Charles evolueert de invulling die hij geeft aan het begrip ‘Nazaret’. Diep geraakt door een pelgrimstocht in Israël, wil hij Jezus navolgen in de zin van imiteren. Hij ‘ziet’ Jezus letterlijk leven in Nazaret. Door te zoeken, te ervaren en te onderscheiden met hulp van zijn geestelijk leidsman abbé Huvelin, ontdekt hij dat hij dit ‘Nazaret’ overal kan beleven en dat ‘Nazaret’ een evangelische levenswijze is. Hij schrijft in 1905: “Het leven van Nazaret kan men overal leven, leef het daar waar dit het nuttigst is voor de medemens.” Ook voor hem bleef het een weg van zoeken, aanpassen, loslaten en opnieuw beginnen.

Hoe vandaag dit ‘Nazareth te beleven?

Hoe kunnen we ‘Nazaret’ beleven in de tijd en in de maatschappij waarin wij leven? De stad wordt door velen ervaren als een woestijn van onverschilligheid, eenzaamheid en anonimiteit. ‘Nazaret’ kan daarin een bron van relaties zijn, van vriendschap beleefd in en door ons dagelijks werk en ontmoeten. In Barcelona was ik ‘vreemdeling’ met de ‘vreemdelingen’, maar er groeide desondanks vriendschap door een behoedzame en schroomvolle nabijheid, door lange tijd mee op weg te gaan met mensen.

In een maatschappij waar alles moet opbrengen en renderen, is ‘Nazaret’ een bron van gratuïteit

In de woestijn van de consumptiemaatschappij kan ‘Nazaret’ een inspiratie zijn voor een gelukkig, sober en eenvoudig leven, met een andere houding tegenover comfort en welzijn, waarin evangelisch delen ons denken verruimt en ons beminnen concreter maakt.

In een maatschappij waar alles moet opbrengen en renderen, is ‘Nazaret’ een bron van gratuïteit; het waardeert wat niet onmiddellijk opbrengt en dompelt het kleine en onbeduidende onder in liefde, waardoor het waardevol kan worden. Dit ervaar ik dagelijks in mijn werk met mentaal beperkte leerlingen. Op het eerste zicht zijn zij weinig rendabel, niet efficiënt, maar zij leren mij dagelijks hoe lief te hebben. Zij leren mij in het ‘nu’ te leven. Zij leren mij belangeloos graag te zien. Als dat niet belangrijk is, voor ieder mens!

Waarom Charles de Foucauld mij inspireert

Wat mij motiveert om met geloof en moed de onmogelijkheden, de hindernissen en de incoherenties in mijn eigen leven te erkennen en te aanvaarden, zijn voorbeelden uit het leven van Charles de Foucauld waarin hij op zijn eigen grenzen stootte. In 1908 waren dat fysische en geestelijke grenzen. Hij is in de woestijn, uitgeput en ziek. De Tuaregs zoeken heel de omgeving af op zoek naar wat melk en voedsel om de “marabout” te genezen. Hierin vindt een kentering plaats: Charles aanvaardt deze hulp. Op dat moment kan hij echt “broeder” worden en komt er een gelijkwaardigheid van relatie.

De ontmoeting van de mens met de levende God kan ons leven voorgoed tekenen

Ook droomde hij zijn hele leven van volgelingen. Hij schreef reglementen, schaafde eraan, stuurde zijn verlangen bij. Helaas zal hij alleen sterven, zonder volgelingen. Deze menselijkheid van broeder Charles doet geen afbreuk aan de heiligheid, integendeel, het bevestigt ons dat de ontmoeting van de mens met de levende God ons leven voorgoed kan tekenen en veranderen.

Charles de Foucauld leerde ik kennen als een gepassioneerd zoeker naar de mens, naar de arme, en vóór alles naar Jezus; zijn ‘Geliefde Heer en broer’, in wie het gelaat van God zichtbaar wordt.

Afbeelding door Claude TRUONG-NGOC.