Paus Franciscus heeft tijdens de voorbije gezinssynode geen kleur bekend, tot frustratie van mensen aan beide kanten van het spectrum. Jos Moons vindt het juist een goede zaak: de kerk luistert, onderscheidt, denkt na…

Sinds kort heeft het jezuïetenhuis waarin ik woon er een nieuw woord bij, het luistergesprek. Althans, als het woord de toets der kritiek kan doorstaan, en geen pleonasme is. Zoals witte schimmel bijvoorbeeld; dat is dubbelop. Of een heilige paus, want dezer dagen wordt elke paus heilig verklaard. Zo geldt ook voor luistergesprek dat elk gesprek toch luisteren veronderstelt?

Soms denk ik erover om paus Franciscus een kaartje te sturen, met daarop dit woord, ‘luistergesprek’

We gebruiken het woord luistergesprek met name voor onze bezinningsavond. Dan wisselen we van gedachten over een bepaald thema, bijvoorbeeld hoe je de Advent of Pinksteren beleeft. Of praktischer, bijvoorbeeld wat je waardeert in ons samenleven en wat je anders zou willen. We noemen het een luistergesprek omdat het geen discussie is, maar een gedachtenwisseling. We luisteren naar elkaar.

Open en oprecht

Soms denk ik erover om paus Franciscus een kaartje te sturen, vergezeld van een Ajax-shirt en tulpen uit Amsterdam, met daarop dit woord, ‘luistergesprek’. Wellicht dat het hem helpt uit te leggen hoe hij een synode ziet: de tijd nemen om naar elkaar te luisteren, in een soort luistergesprek.

Bij zo’n luistergesprek hoort openheid en oprechtheid. Daarom zei de paus aan het begin van de synode dat men niet bang moet zijn om zijn gedachten te delen, en dat men hem niet naar de mond moet praten. En evenmin kardinaal Burke van het kerkelijke rechtbank trouwens, noch Müller, die over de geloofsleer gaat.

Eerbied

Open zijn voor de ander is echter niet gemakkelijk, noch in een jezuïetenhuis, noch in de synode. Het anders-zijn van de ander confronteert, en vaak zouden we het liever vermijden – bijvoorbeeld door kritische vragen of simpelweg door het geluid van de ander af te wijzen. Het luistergesprek is dan ook een oefening in eerbied. We oefenen ons in het eerbiedigen van de ander, met zijn andere achtergrond, zijn andere ideeën, zijn andere manier van spreken.

De kerk is momenteel een broedende kip

De synode had nog een ander nut. Naast een oefening in eerbied was de synode een oefening in onderscheiding. De bedoeling van paus Franciscus is uiteindelijk om wel wat te zeggen, maar pas nadat de kardinalen en hijzelf nadrukkelijk zich opengesteld hebben voor wat God eventueel te zeggen heeft via de gedachten van anderen. De kerk is bezig de tekens van de tijd te verstaan in het licht van het evangelie (Vaticanum II), en te luisteren wat de Geest de kerken te zeggen heeft (Apokalyps).

Letterknechterij

Onderscheiden is een proces, en vraagt tijd. Daarom spreekt paus Franciscus zich nog niet uit, tot frustratie van mensen aan beide kanten van het spectrum. Het enige dat hij wel zegt, zijn spelregels voor het gesprek. Daarin stelt hij doodleuk dat wie het allemaal al weet wellicht bezweken is voor letterknechterij en traditionalisme, of juist voor gemakzuchtig liberalisme.

‘Keep the suspense’, want de kerk denkt na, lijkt hij te zeggen. De kerk is momenteel een broedende kip. Nog een heel jaar lang.