Wij hadden het moeten weten. Als je bijna gelijktijdig getroffen wordt door een coronacrisis, een energiecrisis, een klimaatcrisis en een voor de Oekraïners en ook voor ons verwoestende oorlogscrisis, dan vallen er brokken. Je kan dat nu zien gebeuren.

De deskundigen zeggen dat wij de gevolgen van al die crisissen onder meer kunnen merken aan de stijging van de levensduurte. En ja, het brood is duurder geworden en weldra ook de trein. Maar dat is nog niet het pijnlijkste gevolg. Want inflatie is een sluipend kwaad dat iedereen pijn doet, zij het de enen al meer dan de anderen.

Achter die blinde gevels werkten mensen die ooit dromen koesterden

Wij zijn er een beetje aan gewend geraakt, soms maken wij er nostalgieke grapjes over. Weet je nog toen wij betaalden met muntjes van vijf en twintig centimes? Dat leed delen wij met elkaar en zo wordt het lichter om te dragen. Pijnlijk is wel dat wij de gevolgen van de crisissen nu ook kunnen zien in het straatbeeld. Winkeltjes die te huur staan zonder meteen een overnemer te vinden. Restaurantjes waar de energiekosten te hoog opliepen en die het moesten opgeven. Achter die blinde gevels werkten mensen die ooit dromen koesterden. Nee, het is niet mooi de sporen van die mislukkingen te moeten aanzien als je door de winkelstraten van de stad loopt. Soms zou je liever thuisblijven.

Schrale troost

Komen daar dan hooggeschoolde optimisten die troostende woorden menen te kunnen spreken. De kruideniers, de cafés, de bakkers die overkop gaan, dat is weliswaar op korte termijn jammer voor de individuele uitbaters, maar op langere termijn goed voor ons aller economisch bestel. Hun zaken leden al langer onder een te beperkte productiviteit en onder een te beperkt rendement. Als zij verdwijnen zullen ze vervangen worden door zaken met een grotere productiviteit en met een groter rendement. Door grote supermarkten bijvoorbeeld, waar het brood inderdaad goedkoper is dan bij het nu verdwenen bakkertje om de hoek. De gezellige babbel met de bakker zullen we missen maar voor een geldelijke besparing wil je wel eens wat gezelligheid opofferen.

Een café met een traditie die niet te evenaren is door de saaie vestigingen van Starbucks

Aan dit verschijnsel heeft de Oostenrijkse econoom Joseph Schumpeter ooit een beklijvende naam gegeven. Hij noemde het “creative destruction”. Scheppende vernieuwingen gaan ten koste van voorafgaandelijke vernietiging. Verstandige mensen hoeven daarover niet hard te treuren, meent hij. Het volstaat op langer termijn te leren denken. Maar menig Antwerpenaar zal uit het diepzinnige theoretische inzicht van de beroemde econoom niet veel troost putten. Voor hem wordt het verlies op korte termijn lang niet altijd vergoed door winst op langere termijn. Zoals een andere beroemde econoom ooit zegde: op lange termijn zijn we allemaal dood. 

Hét bruin café van Antwerpen

Hebben wij niet pas vernomen dat wellicht het meest bekende café van onze stad eveneens de deuren zal sluiten. Dat café was meer dan een café, het was een echt bruin café, een icoon van de gezelligheid die onze stad te bieden had. Het was een stuk van onze culturele identiteit, gevestigd in een kelder met tongewelf die stamde uit de zestiende eeuw (of nog vroeger). Een café met een traditie die niet te evenaren is door de saaie vestigingen van Starbucks die je aantreft op vlieghavens. Een café, juister: een “bierkelder”, waar je de buitenlandse bezoekers met enige trots naartoe kon leiden. En dat café, in het historische hart van onze stad, zal er weldra niet meer zijn. Welk café kan ik voortaan nog aan mijn gasten aanbevelen met dezelfde patriottische overtuiging? Zo jammer dat ikzelf er nooit geweest ben.