Actueel modern devoot Mink de Vries ziet grote overeenkomsten tussen het synodale proces dat paus Franciscus in gang zette en de Moderne Devotie van Geert Grote.

De Moderne Devotie is in de veertiende eeuw gesticht door Geert Grote. Deventer en Zwolle worden gezien als bakermat van deze hervormingsbeweging binnen de Kerk en de samenleving, maar de invloed ervan is wereldwijd voelbaar geweest, onder andere door het boek De navolging van Christus, van Thomas a Kempis.

Geert Grote geloofde en droomde van een andere kerk. Een Kerk die dicht bij het volk staat, die de taal van de gemeenschap spreekt en afstand doet van machtsmisbruik en vriendjespolitiek. Hij droomde van een Kerk met ruimte voor anders denkenden, die zorgt voor verbinding en niet voor verdeeldheid. Een Kerk die haar basis vindt in de navolging van Christus, het leven van de eerste christenen, door het werk en inspiratie van de Heilige Geest.

Geert Grote en paus Franciscus durven dromen

In de tijd van Geert Grote groeide bij veel gelovigen het besef dat verandering van de Kerk uit henzelf moest komen. Alleen innerlijke omkeer gekoppeld aan een sterke maatschappelijke betrokkenheid (werken van barmhartigheid) konden de Kerk veranderen. Zo ontstond de Moderne Devotie, die ook wel vernieuwde innigheid of hedendaagse toewijding wordt genoemd. 

Een Kerk die in dialoog staat, luisterend naar elkaar en naar de Heilige Geest

In het synodale proces zien we dat ook paus Franciscus gelooft en droomt van een andere Kerk. Een Kerk die gericht is op de gemeenschap, die minder hiërarchisch en minder top-down is en meer samen op zoek gaat. Een Kerk die in dialoog staat, luisterend naar elkaar en naar de Heilige Geest.

Het synodale proces vraagt, net als Geert Grote, om te beginnen bij het volk, bij de gemeenschap. “Het consulteren van Gods Volk”, noemt jezuïet Jos Moons dit. Deze eerste stap van het synodale proces is intussen gezet, met wereldwijd een vruchtbare opbrengst. 

De volgende stap in het synodale proces

De volgende stap is de Continentale fase, die uitmondt in de bisschoppensynode over synodaliteit, die in twee etappes in Rome gehouden wordt. De eerste daarvan vindt in oktober van dit jaar plaats. De titel van het werkdocument voor deze fase is: “Vergroot de ruimte in uw tent” (Jesaja 54, 2 ). Hier spreekt vertrouwen en missie uit. Vertrouwen heeft tijd nodig en vraagt om gebed, openheid in brede zin en voor ontvankelijkheid en geloof in het werk van de Heilige Geest.

De Kerk is op weg als een pelgrim, wetend waar ze vandaan komt

In dit synodale proces zijn we op weg naar een luisterende, barmhartige en warme kerk, gekoppeld aan communio, participatio, en missio; de sleutelwoorden van de bisschoppensynode. Dit klinkt Moderne Devoten bekend in de oren. Geert Grote verwees naar het leven van de eerste christenen, zoals beschreven in de eerste hoofdstukken in Handeling der Apostelen. De gemeente (communio) kwam samen en niemand viel buiten de boot. Ze deelden( participatio) brood, wijn, bezit en gebed met elkaar. Ze werden vervuld met de Heilige Geest en traden op buiten de gemeente (missio). 

De Kerk is op weg als een pelgrim, wetend waar ze vandaan komt, lering trekkend uit het verleden, zoekend naar het goede. Geert Grote en de Moderne Devotie zouden dankbaar en blij gereageerd hebben op het democratisch gehalte van het synodale proces. Uitgaande van de gelijkwaardigheid tussen mensen, met medeverantwoordelijkheid voor ieder lid van de gemeenschap, het Lichaam van Christus. Een gemeenschap waar de doop bepalend is, niet de wijding.

Bijzonder oog voor de Heilige Geest

De Moderne Devoten onderwezen elkaar over de vruchten van de Geest. Niet voor niets wordt de Moderne Devotie een “Beweging van de Geest” genoemd. Het synodale proces vraagt ook bijzondere aandacht voor de Heilige Geest, een Geest die onderscheiding en richting aangeeft. Dit vraagt om luisterend en dienend leiderschap (synodaal proces) en nederigheid, soberheid en bescheidenheid (Geert Grote).

De Nederlandse Paus Adrianus VI ging daarin voor. Hij omarmde en koppelde het gedachtengoed van de Moderne Devotie aan hervorming van Kerk en samenleving. Moge het synodale proces en de Moderne Devotie elkaar ook in deze tijd ontmoeten en bevruchten tot een levende Kerk in Christus.