Paus Franciscus ontving de Italiaanse prijs voor journalistiek È giornalismo en sprak met de aanwezige journalisten over zijn diepe hoop. “Dat we het principe van de werkelijkheid herontdekken en er naar terugkeren.”

Hier volgt een deel van zijn toespraak. 

“Jullie journalisten moeten weten dat ik, zelfs voordat ik bisschop van Rome werd, elk aanbod van prijzen altijd heb afgewezen. En dat ben ik blijven doen, zelfs als paus. Er is echter één reden die mij ertoe aanzette uw prijs wèl te aanvaarden, en dat is de urgentie van constructieve communicatie. Een communicatie die de cultuur van ontmoeting en niet van confrontatie bevordert; de cultuur van vrede en niet van oorlog; de cultuur van openheid voor de ander en niet van vooroordelen. U bent allen vooraanstaande exponenten van de Italiaanse journalistiek. Staat u mij daarom toe u de hoop toe te vertrouwen die ik koester. 

De zonden van de journalistiek

De hoop is deze: dat we vandaag de dag, in een tijd waarin iedereen overal commentaar op lijkt te hebben, zelfs zonder rekening te houden met de feiten en vaak zelfs voordat we geïnformeerd zijn, het principe van de werkelijkheid – de werkelijkheid is superieur aan het idee, altijd – herontdekken en er meer en meer naar terugkeren: de werkelijkheid van feiten, de dynamiek van feiten; die nooit onbeweeglijk zijn en altijd evolueren, ten goede of ten kwade, om niet het risico te lopen dat de informatiemaatschappij verandert in de maatschappij van desinformatie. 

Ik praat, ik luister en ik reageer, maar altijd in dialoog. Het is geen slogan

Desinformatie is een van de zonden van de journalistiek, waarvan er vier zijn. 1. Verkeerde informatie, wanneer de journalistiek niet informeert of slecht informeert. 2. Laster (soms wordt dit gebruikt). 3. Smaad, wat anders is dan laster maar vernietigt. 4. Coprofilie, dat wil zeggen, de liefde voor schandaal, voor smerigheid: schandaal verkoopt. 

Een andere cultuur verspreiden

Om terug te keren naar de werkelijkheid moeten we echter een cultuur van ontmoeting verspreiden, een cultuur van dialoog, een cultuur van luisteren naar de ander en zijn redenen. De digitale cultuur heeft ons zoveel nieuwe mogelijkheden voor uitwisseling gebracht, maar ze dreigt communicatie ook in slogans te veranderen. Nee, communicatie is altijd heen en weer. Ik praat, ik luister en ik reageer, maar altijd in dialoog. Het is geen slogan. 

Ondanks alles blijven geloven in de logica van de vrede, de logica van de dialoog

Ik maak mij zorgen over de manipulaties van degenen die op een interessante manier nepnieuws verspreiden om de publieke opinie te sturen. Laten we alsjeblieft niet toegeven aan de logica van de oppositie en niet beïnvloed worden door haatdragende taal. In het dramatische tijdsgewricht waarin Europa zich bevindt, met het voortduren van de oorlog in Oekraïne, worden we opgeroepen tot een schok van verantwoordelijkheid. Ik hoop dat er ruimte komt voor de stemmen van de vrede, voor hen die zich inzetten om een einde te maken aan dit conflict en aan zoveel andere conflicten, voor hen die zich niet overgeven aan de ‘kaïnistische’ logica van de oorlog, maar ondanks alles blijven geloven in de logica van de vrede, de logica van de dialoog, de logica van de diplomatie.

Het woord samen herontdekken

Juist in deze tijd, waarin we veel praten en weinig luisteren, en waarin het besef van het algemeen welzijn dreigt te verzwakken, is de hele Kerk begonnen aan een reis om samen het belang van het woord te herontdekken. We moeten het woord samen herontdekken. Samen op weg zijn. Samen vragen stellen. Samen de leiding nemen over het gemeenschappelijk onderscheidingsvermogen, wat voor ons in gebed gebeurt, zoals de eerste apostelen ook deden: dit is synodaliteit, die we tot een dagelijkse gewoonte willen maken in al haar uitingen.” 

Vertaling door Hendro Munsterman, Vaticaancorrespondent van het Nederlands Dagblad. Bewerking door Ben Frie SJ.

Foto: Muurschildering van paus Franciscus, door Rúben Marques (Society of Jesus).