webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
Hoe houdt de dappere ridder van het ware woord zich staande in het strijdgewoel van het publieke debat? Enkele adviezen.
Het gaat er dikwijls hard aan toe in de debatten in onze media, vooral als het gaat om levensbeschouwingen. Wie daarin wil tussenkomen voor de waarheid loopt het risico uitgescholden of verdacht gemaakt te worden. Want de tegenstander meent natuurlijk ook op te komen voor de waarheid. Moet een rechtgeaard mens zich niettemin zo nu en dan in dat strijdgewoel storten?
Vroeger was dat zelfs een ideaal. In vele romans verscheen toen op het hoogtepunt van de veldslag een dappere ridder die op de vijandelijke veldheer afstormde en zo een verloren situatie wist te beslechten ten gunste van de goeden. Ik herinner me nog de climax van ons vaderlandse epos, De Leeuw van Vlaanderen, gewijd aan één van die weinige veldslagen die ‘wij’ gewonnen hebben. (Voor de niet-Vlamingen: in 1302.)
Tegen simplismen is geen kruid gewassen
Maar heden is in de pennenstrijd in onze media meer omzichtigheid geboden. Het komt er niet op aan, althans niet in de meer beschaafde middens, om de vijand te treffen maar om zijn stellingen te ontkrachten. Hier enkele adviezen voor de dappere ridders die dat risico willen nemen.
Begin met op de agenda een goed strijdpunt te kiezen, een strijdpunt dat in de belangstelling staat. Ga niet in op echte of vermeende misstanden in Palestina in de elfde en twaalfde eeuw. Die hebben geen actualiteitswaarde, tenzij daarover zojuist een succesfilm werd uitgebracht met een scenario dat, zoals gewoonlijk, niet enkel de feiten vertekent maar ook de motieven van de betrokkenen mismeestert.
Vertekende feiten rechtzetten met meer accurate feiten komt erop neer simplistische feiten te willen vervangen door meer complexe feiten. Weet echter dat simplismen dikwijls hun succes danken aan diepe emotionele behoeften. Daar is geen kruid tegen gewassen. Of toch bijna niet. Het heeft jaren geduurd voor men bij het brede publiek de fabeltjes van de Da Vinci Code heeft kunnen ontzenuwen. Hoe lang heeft het geduurd vooraleer men in Frankrijk is beginnen te twijfelen aan de morele verdiensten van Napoleon Bonaparte, zijn nationalistische boegbeeld?
Tweede advies. Probeer geen emotionele getuigenissen tegen te spreken. Wie zich als eerste voorstelt als diep gekwetst door een of andere misstand krijgt altijd gelijk. Die getuigenis relativeren is moeilijk, is blijk geven van een gebrek aan empathie. In Nederland klagen streng calvinistisch opgevoede romanschrijvers nog steeds, en met veel succes, over hun ongelukkige jeugd. In Vlaanderen doen katholiek opgevoede schrijvers hetzelfde. Wie hun literair succes wil betwisten is iemand met een heel dik vel.
Feiten geven in het debat zelden de doorslag
Wat je wel kan doen is zelf het initiatief nemen en een getuigenis aanvoeren over het emotionele welbevinden in een christelijke omgeving. Zo behaal je natuurlijk nog geen overwinning ten gunste van de waarheid. Maar zo bereik je tenminste een emotionele remise. En misschien zelfs meer: een beter emotioneel klimaat om ooit de feiten te laten spreken en tot de waarheid te geraken.
Nog een derde advies. Feiten geven in het debat zelden de doorslag. Helaas. Feiten illustreren doorgaans een stelling maar bewijzen die niet. Tenzij ze ‘statistisch representatief’ zijn. Maar om dat uit te leggen is in de mediadebatten geen tijd. Meen dus niet dat je de kwalijke feiten in je eigen christelijke midden kan counteren met gunstige feiten. De tegenstander die ontdekt dat één slecht voorbeeld niet overtuigend is, zal er algauw een tweede en een derde bijhalen.
Zal onze dappere ridder daarop repliceren door zo veel mogelijk goede voorbeelden te vinden? Een uitzichtloze onderneming. Dan ontdekt hij al gauw dat hij niet op het slagveld de hand uitstrekt naar het vijandelijke vaandel, maar dat hij in de doornstruiken verstrikt is geraakt zoals de prins die bij Doornroosje wilde geraken.
Hoe moet het dan wel? Moet de dappere ridder zich terugtrekken uit het levensbeschouwelijk debat, ongeveer zoals monniken die zich terugtrekken in hun abdij en daar de stilte koesteren? Nee, hij moet het debat volhouden, ook als dat naar alle waarschijnlijkheid onbeslist zal blijven. Dergelijke debatten volhouden is echter op zich al een onmisbaar getuigenis. Wij zijn geen doetjes, dat mag men weten.
Daarom moeten onze dappere mediaridders veel geduld hebben, ook als de misvattingen van de tegenstanders taaier blijken dan de doornstruiken rond het kasteel van de schone slaapster. Doornroosje is trouwens een goed zinnebeeld van de definitieve waarheid. Ze is even moeilijk om te bereiken.
