Eco-boosheid, solastagie of species-shame. Eco-emoties zijn een rode vlag voor de mentale gezondheid. In Italië zet psychologe Giulia Dockerty zich in voor bewustwording, biedt scholen voorlichting en patiënten gratis sessies.

Giulia Dockerty werkt als psychologe voor de Italiaanse vereniging voor ‘eco-angst’ (AIACC), een vereniging die bestaat uit psychologen, psychiaters en psychotherapeuten. Deze vereniging zet zich in om bewustwording van eco-emoties te ontwikkelen om zo met een constructieve, bewuste houding klimaatverandering aan te pakken. Ze doet dit door het verrichten van wetenschappelijk onderzoek, de verspreiding van kennis, en therapie. Mariëlle sprak met Dockerty over haar werk in Italië en over de noodzaak om eco-emoties serieus te nemen.

Eco-emoties zijn die emoties die direct of indirect door de beleving van klimaatverandering kunnen ontstaan

Het is volgens de psychologe essentieel om de zogenaamde eco-emoties serieus te nemen, te definiëren en te kijken welke rol ze in de huidige psychologie en de sociologie in kunnen nemen. Eco-emoties zijn die emoties die direct of indirect door de beleving van klimaatverandering kunnen ontstaan. Ze kunnen op een directe manier het gevolg zijn van het zelf beleven van een overstroming of bosbrand, of indirect worden opgewekt door het nieuws hierover dat ons bereikt via TV, krant of internet. Het is niet ongewoon dat het meemaken van bijvoorbeeld een overstroming tot een post-traumatische stress disorder leidt. Maar ook als de waarneming indirect gebeurt en geleidelijk aan tot een emotie van onrust leidt (denk aan de geleidelijke stijging van de temperatuur) kan dit leiden tot stoornissen. 

Rode vlag

Naast ‘terra-furie’ (eco-boosheid) en ‘solastagie’ (nostalgie naar een geliefd stukje natuur dat verdwenen is of flink veranderd is) is eco-angst een veel voorkomende stoornis. Op zichzelf geen mentale ziekte, maar wel een rode vlag, die als die genegeerd wordt, kan leiden tot depressie of sociaal isolement. Giulia legt uit dat bij het lezen of zien van klimaatnieuws, mensen vaak gaan denken aan een toekomst die onzeker is. Vooral op jongeren heeft dit een impact. Ze stellen zich bijvoorbeeld de vraag of het wel verantwoord is kinderen te krijgen, of het de moeite waard is jarenlang te studeren. Hoe te streven naar een goed leven als de toekomst een somber beeld laat zien? 

Het typerende van eco-angst is dat deze zorgen beginnen te malen in het hoofd en steeds groter worden totdat ze uiteindelijk alle gedachten domineren. Je ziet dat mensen zich dan gaan isoleren van andere mensen, die hen niet begrijpen, of zelfs veroordelen. In het beste geval leidt het tot boosheid, in het ergste geval tot depressie.

Schaamte

Een andere eco-emotie is het zogenaamde ‘species-shame’, de schaamte die iemand kan voelen om tot de menselijke soort te behoren. En daardoor deel uit te maken van een soort die de uitsterving van andere dier- en plantensoorten op het geweten heeft.

Mensen met eco-emoties worden vaak gestigmatiseerd als verwend en de eco-emoties als zorgen van hen die zich nergens anders druk over hoeven te maken. Een hippie-onderwerp. De uiting van eco-emoties wordt gezien als een vorm van rebellie tegen de gevestigde orde. Kortom, ze worden niet begrepen. Daarbij komt dat in Italië de natuurrampen, zoals de vele overstromingen, in het nieuws niet in verband worden gebracht met klimaatverandering, alsof er geen verband tussen de twee is. Het resultaat is verwarring over de emoties de mensen ervaren. 

Gratis sessies

Het is dus belangrijk dat mensen een plek hebben om over deze angst te praten. Te ontdekken dat deze angst niet meer dan een normale reactie is op het nieuws dat hen bereikt. Bij AIACC organiseren ze gratis sessies (per persoon 5 sessies van 45 minuten) waarin Giulia en andere therapeuten emotionele steun bieden. Giulia merkt dat mensen na één sessie vaak al kalmer worden. Ze vinden een ruimte waar naar hen geluisterd wordt, waar ze serieus worden genomen.

De sessies kunnen helpen om emoties beter te interpreteren en te benutten om pro-actief te worden. Zo’n persoonlijk proces heeft veel weg van een rouwproces. Hier betreft het ook het loslaten van iets dat dierbaar was. Net als bij een rouwproces, kan degene die begeleidt wordt alle emoties onderweg tegenkomen voordat er echt sprake is van acceptatie en het vermogen om de emoties om te zetten in pro-actieve bijdragen voor bijvoorbeeld het milieu.

Hoop

Giulia doet mee aan een project waarbij ze op honderd middelbare scholen in Italië onderwijsprogramma’s geven om de middelbare scholieren meer bewust te maken. Vaak weten ze al heel veel, maar zijn ze nog niet in staat om dit om te zetten in acties.

Als Giulia gevraagd wordt waar zij de plaats van hoop ziet in haar werk, antwoordt ze dat hoop niet iets is in de toekomst. Het is eerder iets waar in het hier en nu aan gebouwd wordt. Het begint met een bewustwording van alles dat er is, van waaruit een dankbaarheid ontstaat die aanzet tot het bouwen aan de toekomst. Dat is voor haar hoop. Wat haarzelf hoop geeft zijn bijvoorbeeld terreinen met verlaten gebouwen die de natuur weer in bezit neemt, het vooruitzicht dat de natuur weer overal is.

Foto door Ksenia Makagonova via Unsplash