Tien jaar na de dood van Pater Frans signaleert zijn medebroeder Jan Stuyt SJ hoopvolle initiatieven in Homs, tekenen van nieuw leven. 

Iedere morgen tussen 8 en 10 uur staan het hek en de huisdeur open van het huis van de jezuïeten in Homs in Syrië. Bezoekers komen naar het graf van Pater Frans van der Lugt in de tuin, en kunnen zijn kamer bezoeken op de eerste verdieping. De kamer ligt erbij zoals op de dag dat hij vermoord werd op 7 april 2014, tien jaar geleden. Zijn naam roept herinneringen op bij Syriërs en buitenlandse bezoekers. Er zijn nieuwe jezuïeten gekomen uit Ierland, Oostenrijk en Frankrijk die vooral werken met opgroeiende jeugd. Het grootste compliment dat ze kunnen krijgen is: “Pater Frans zou het ook zo gedaan hebben.” Bezoekers aan zijn graf zijn van alle gezindten: pater Frans had het laatste jaar niet alleen de kerkschatten van christelijke kerken uit de wijk onder zijn hoede, maar ook de kostbaarheden uit de moskee, zoals oude manuscripten. 

Noodhulp en wederopbouw

Tien jaar na de moord op pater Frans is de situatie in Syrië er alleen maar slechter op geworden. De oorlog woedt nog steeds met veel burgerslachtoffers, en haalt in Europa al maanden de krant niet meer omdat alle aandacht gaat naar Oekraïne en Gaza. Miljoenen Syriërs vluchtten naar het buitenland, maar nog grotere aantallen zijn ontheemd in eigen stad en land. Behalve de ellende van de oorlog en de gedwongen verhuizingen door alle verwoesting zijn er nog drie factoren die de situatie moeilijk maken: de blijvende gevolgen van corona, de ingestorte economie, en de aardbeving vorig jaar in Noord-Syrië. Het geld is niets meer waard: net als in buurland Libanon hebben de mensen geen geld meer om eten of kleren te kopen, en is vrijwel iedereen aangewezen op buitenlandse hulp – hetzij van familie, hetzij van hulporganisaties. 

Het onderwijssysteem stelt weinig meer voor: gebouwen verwoest, personeel verdwenen, kinderen getraumatiseerd. De jezuïeten en hun medewerkers organiseren onderwijs en voedselhulp, en maken medische hulp mogelijk. Tijdens de grote vakantie kunnen de kinderen nergens heen, dus bieden sommige scholen behalve onderwijs ook activiteiten aan om kinderen te laten spelen, leren en waar mogelijk te doen aan traumaverwerking. 

Vlak naast het klooster in de oude stad waar Frans is gestorven en in de tuin begraven, hadden de jezuïeten een lagere school. Die werd door de regering onteigend in 1968, zoals alle confessionele scholen in het land. Het gebouw – inmiddels zwaar beschadigd – werd vorig jaar teruggegeven. Het zal worden hersteld en opgebouwd tot een bezinningscentrum “Tuin van Vrede”.  De kapel wordt opgeknapt, er komen zaaltjes, en er zal een verbinding zijn met de binnentuin waar het graf is van pater Frans. 

Erfenis van Pater Frans

De jezuïeten en hun medewerkers in Homs zijn volop actief. In de geest van pater Frans geven ze vooral aandacht aan mensen met een beperking, leiden ze retraites en herbouwen ze het centrum Al-Ard. “ Het is moeilijk om even gastvrij en energiek te zijn als pater Frans, maar we doen ons best”, zeggen ze. 

Er zijn vijf groepen “Foi et Lumière” (geloof en licht) waar mensen met en zonder beperking samen bidden, uitwisselen en elkaar helpen. Een verzorgingshuis voor hoogbejaarden maakt er deel van uit.

Interreligieuze ontmoetingen waar wonden worden geheeld

Het is niet mogelijk om de beroemde pelgrimstochten van een week te organiseren: het is te gevaarlijk en te duur. Toch slaagt een groep enthousiastelingen erin om zes keer per jaar drie dagen op tocht te gaan. Het zijn interreligieuze ontmoetingen waar wonden worden geheeld, en er is tegenwoordig ook aandacht voor ecologie. In de catecheseprojecten gaan jongeren ook regelmatig op voettocht. 

Het Centrum Al-Ard is na een periode van bezetting door gewapende groepen weer opgebouwd en opnieuw beschikbaar voor retraites en jeugdkampen. De twee hoofdgebouwen zijn hersteld, en met nieuwe zonnepanelen en batterijen is het mogelijk om een minimum aan comfort te bieden. In de tuin worden elk jaar nieuwe bomen geplant.

De steden zijn verwoest, er is economisch nog geen enkel perspectief, en toch vinden mensen elkaar in hoop en verzoening. Samen zetten ze de schouders onder projecten die vooral de jeugd perspectief willen bieden. Pater Frans zou er trots op zijn. 

Bekijk deze animatiefilm over het leven van pater Frans

Komende zondag 7 april 17.15 is er in Amsterdam een herdenkingsdienst in De Krijtberg. 

Dit artikel is gebaseerd op brieven van Pater Tony O’Riordan SJ, directeur van de Jesuit Refugee Service Syria. U kunt het werk van de jezuïeten in Syrië steunen via de missiebond Claverbond.