Jacques Koekoek schreef een mooie vlotte vertaling van negen levenslessen die Thomas a Kempis schreef aan zijn novicen en nu dus beschikbaar zijn voor iedereen die verlangt naar een vurige toewijding aan Christus. Daarmee is er weer iets meer van het werk van de Nederlandse hervormer toegankelijk in het Nederlands.

De ignatiaanse spiritualiteit ontleent veel aan de iets oudere spiritualiteit van de devotio moderna, of “moderne devotie”. Dit is een beweging die ontstaan is in de Lage Landen, in de veertiende en vijftiende eeuw. Een van de grote inspiratoren was de geleerde diaken Geert Grote (1340-1384) uit Deventer. Maar Thomas van Kempen, beter gekend als Thomas a Kempis (1380-1371), heeft de idealen van deze geestelijke beweging het meest verspreid met zijn geschriften. 

Heimwee naar vurige toewijding

Waar ging het over? De mensen uit deze beweging hadden een grote bewondering voor – misschien beter gezegd: heimwee naar – de diepe en vurige toewijding aan God van de christenen uit de vroege eeuwen van de Kerk, de periode van de grote missionarissen, zoals Willibrord. Die persoonlijke toewijding aan God benoemde men in het Latijn devotio. De devotio antiqua is dus de toewijding aan God uit die eerste eeuwen. Welnu, hoe mooi zou het zijn, zo meenden ze, indien diezelfde diepe beleving ook in onze tijd zou kunnen herleven! Zijzelf zagen zich als “modernen” (in tegenstelling tot de “ouden”) en dus is hun ideaal dat van devotio moderna: de diepe, vurige toewijding aan God vandaag, in onze tijd. De teksten die ons uit die beweging zijn overgeleverd, zijn gekenmerkt door een gebedsleven dat innerlijk is en persoonlijk, want dat is juist die “toewijding”. De geloofsbeleving van hun tijd vonden ze teveel uiterlijk en onpersoonlijk. Ignatius van Loyola en zijn Geestelijke Oefeningen passen hierin perfect: een innerlijke en persoonlijke verdieping van het geloofsleven is precies het ideaal waarin hij deelde. 

Levenslessen

Zoals gezegd heeft Thomas a Kempis deze beweging uitvoerig verspreid door zijn geschriften. Het meest bekende boek is natuurlijk De navolging van Christus. Maar hij heeft nog veel meer geschreven. De volledige editie van zijn werken beslaat zeven volumes van elk ongeveer vijfhonderd pagina’s. Weinig daarvan is in het Nederlands vertaald, jammer genoeg. Gelukkig verscheen onlangs een mooie vertaling van negen uiteenzettingen voor de novicen van zijn klooster, vertaald door Jacques Koekkoek, onder de titel Levenslessen voor moderne devoten. De vertaler heeft duidelijk sympathie voor Thomas, want het is een vlotte, mooie vertaling geworden, die iets van de oorspronkelijke levendige frisheid bewaard heeft. De thema’s betreffen allerlei concrete aspecten van het kloosterleven (eendracht met de broeders, geduld, slaperigheid, gehoorzaamheid aan de overste, en dergelijke) maar tegelijk zijn dit heel toegankelijke toespraken voor mensen die iets diepers zoeken dan de uiterlijkheid van het kloosterleven. 

Deze negen uiteenzettingen zijn slechts een deel van het geheel. In totaal zijn er dertig gekend. Het is te hopen dat de vertaler de andere “levenslessen” ook wil vertalen.

Thomas a Kempis, Levenslessen voor Moderne Devoten, inleiding en moderne bewerking door Jacques Koekkoek, Utrecht: KokBoekencentrum Uitgevers, 2024

Afbeelding: Unsplash en KokBoekencentrum Uitgevers