De aankondiging joeg een kleine schokgolf door het land. Voor sommigen was het bericht een bron van vreugde, voor anderen een van argwaan. Er waren ook vragen: gaat deze bejaarde man – 87 jaar intussen – het aankunnen? Maar vandaag gebeurt het: paus Franciscus komt van 26 tot 29 september naar België.

Hoog tijd om over dit nakende bezoek te reflecteren, en enkele krijtlijnen te ontwaren.

Het verrassingseffect van die aankondiging lag misschien nog het meest in Franciscus’ keuze voor België. Een pastoraal bezoek van deze paus in Europa – buiten Italië uiteraard – is al relatief zeldzaam, waarom komt hij dus hierheen?

Het hoeft niet veel betoog dat België in het rijtje van ‘gastlanden met uitdagingen’ thuishoort

Franciscus kiest wel vaker voor plekken die geografisch of anderszins aan de periferie liggen van de Wereldkerk: landen ver weg in de Global South, of landen met kleine katholieke gemeenschappen of met bijzondere uitdagingen zoals extremisme of vluchtelingen.

Het hoeft niet veel betoog dat België in dat laatste rijtje van ‘gastlanden met uitdagingen’ thuishoort.

Zwaar weer

De lokale Kerk zit in zwaar weer: de secularisatie, de moedeloosheid van gelovigen, de donkere wolk van (opnieuw!) de misbruikschandalen, met een nieuwe opflakkering van emoties door de reeks ‘Godvergeten’. Paus Franciscus had comfortabelere plekken kunnen vinden. Veel mensen dragen de Kerk geen warm hart toe. Nergens vind je in het straatbeeld iets rond dit pausbezoek. De vrees voor negatieve acties en reacties rond dit bezoek is niet onrealistisch. Kortom, Franciscus’ moed om de eigen fragiliteit te overwinnen, en zijn wil om de lokale uitdagingen in de ogen te kijken, zoals blijkt uit de geplande ontmoeting met slachtoffers, verdienen respect.

Een grote vraag zal eveneens zijn welk beeld de Kerk van zichzelf tijdens deze dagen zal geven, wat zal er van deze passage blijven hangen in de bredere samenleving?

Hope happening

Ondanks die mogelijke negativiteit valt het daarbij op dat de organisatie, met het motto ‘Hoopvol onderweg’, koos voor een positieve boodschap. De inspiratie werd gevonden in het jubeljaar dat aangekondigd werd met de bulle ‘Spes non confundit’ – ‘Hoop stelt niet teleur’.

Hope Happening’ is ook de naam van hét jongerenevent dat tijdens het bezoek plaatsvindt. Duizenden jongeren hebben zich al ingeschreven voor themawandelingen door Brussel (ecologie, solidariteit, diversiteit), en voor een festival van uitwisseling, muziek, gebed dat zal plaatsvinden in Brussel.

Verjaardag Universiteit Leuven

Ook een mooie kans voor een positieve boodschap is de officiële aangelegenheid zelf van het pausbezoek: het 600-jarig bestaan van de universiteit van Leuven, dat in de media wat lijkt ondergesneeuwd. Op vrijdag- en zaterdagmiddag ontmoet paus Franciscus professoren en studenten van KULeuven resp. UCLouvain. Te verwachten is dat hij zal spreken over de intellectuele bijdrage van de universitaire gemeenschap aan Kerk en samenleving, en de rol van een gelovige traditie daarin.

Al het bovenstaande doet denken aan de eerste Petrusbrief: “Wees altijd bereid tot verantwoording aan ieder die u rekenschap vraagt van de hoop die in u is” (3,15). ‘Rekenschap vragen’ staat voor het Griekse ‘logon aitein’, letterlijk: ‘een woord’ of ‘reden vragen’. En is dat niet de taak van de theo-logie, toch ook een universitaire discipline, dat ze rekenschap geeft van die christelijke hoop, dat ze die  hoop uitdrukt en actualiseert, en zo gelovigen toerust voor nieuwe tijden?

Mogelijk zal deze opvolger van Petrus àlle gelovigen tot hoop willen prikkelen. Hij zal hen uitnodigen, bij voorkeur met begeesterende en verrassende woorden, om – zoals de website stelt – ‘bij te dragen aan een meer rechtvaardige wereld en deel te nemen aan het leven en de toekomst van de Kerk’. En dat kan ook in België.

Beeld: Society of Jesus