Vandaag arriveert paus Franciscus in de Verenigde Staten, voor een beladen zesdaags bezoek. Wat kunnen we verwachten?

Niemand weet wat voor een effect het pauselijke bezoek van Franciscus aan de Verenigde Staten zal hebben. Zelfs voordat hij aankomt is er al dagenlang massale aandacht van de media voor zijn bezoek aan Cuba, zijn ontmoeting met Raoul Castro en de pontificale missen aldaar. Zoals president Obama al eerder aangaf speelde het Vaticaan een belangrijke rol in het herstellen van diplomatiek contact tussen Cuba en de VS. De meeste Amerikanen stemmen in met deze nieuw koers maar veel Cubaans-Amerikanen zijn tegen, onder wie Marco Rubio, afgevaardigde van Florida en Republikeins kandidaat voor het presidentschap.

Toespraak

Franciscus zal de eerste paus zijn die het Congres toespreekt in een algemene zitting, weliswaar niet als paus maar als staatshoofd van het Vaticaan. Het wordt een toespraak van 20 minuten in het Engels, op donderdag 24 september. De Amerikaanse bisschoppen hebben onlangs vier belangrijke evenementen georganiseerd, die misschien een indicatie geven van wat de paus in zijn toespraak zal zeggen.

Paus Franciscus zal onderwerpen waarover de Amerikaanse politiek verdeeld is niet vermijden

Op 11 september hield kardinaal Wuerl van Washington D.C. een ‘mars voor gerechtigheid’. Hij probeerde hiermee op te roepen tot hervorming van het strafrecht. De paus zelf is tegen de doodstraf en te lange gevangenisstraffen. Dit is, althans in Amerika, een heet hangijzer. Op 15 september hielden aartsbisschop Wenski van Miami en aartsbisschop Wester van Santa Fe een reeks discussies betreffende het thema van migratie. Op 16 september leidden aartsbisschop Wenski en bisschop Cantu van Las Cruces, Nieuw-Mexico een discussie over het milieu. Op 17 september was er een paneldiscussie met onder meer de Democratische senator Sam Nunn en de gezaghebbende Washington Post-commentator E.J. Dionne, met als titel: ‘De paus en de bom: Nieuw nucleair en moreel gevaar’. Het Vaticaan was er voorstander van om alle sancties tegen Iran op te schorten zolang Iran niet langer zou streven om een atoombom te bemachtigen. Al deze vier thema’s zijn uiterst controversieel binnen de VS.

Symbolische waarde

Het ligt voor de hand dat de paus in zijn toespraak voor de Verenigde Naties op vrijdag 25 september gaat spreken over de opwarming van de aarde en andere milieuproblemen. Deze onderwerpen maken deel uit van de plannen van de VN voor duurzame ontwikkeling. Niemand verwacht dat Franciscus belangrijke morele onderwerpen zal vermijden, waarover de Amerikaanse politiek verdeeld is.

In alle drie de plaatsen die de paus gaat bezoeken (New York, Washington, Philadelphia), zal hij ook ontmoetingen hebben van grote symbolische waarde. Na zijn toespraak voor het Congres, zal hij lunchen met een groep daklozen in Washington. In Philadelphia zal hij een gevangenis bezoeken en in New York zal hij naar Harlem gaan om er arme Afro-Amerikaanse studenten te ontmoeten. Elke ontmoeting symboliseert het contact met de gemarginaliseerde, arme of uitgebuite groepen in de Amerikaanse samenleving.

Homoseksualiteit

Het is nog niet duidelijk of de paus een stevige inbreng zal hebben op de Wereldontmoetingsdagen voor gezinnen in Philadelphia, aanstaande zondag. De aartsbisschop van Philadelphia, mgr. Chaput, is conservatiever dan paus Franciscus. Hij verbood een bijeenkomst van homoseksuele katholieken in het aartsbisdom tijdens de Wereldontmoetingsdagen.

Ik was graag een vlieg op de muur geweest om te horen wat Franciscus zal zeggen tot de Amerikaanse bisschoppen

Onheilspellender is Chaputs uitnodiging aan afgevaardigden van groepen die beweren (bijna zonder wetenschappelijk bewijs om hun claims te staven) dat het mogelijk is om homoseksuelen te transformeren in heteroseksuelen, om te spreken op de Wereldontmoetingsdagen. In verschillende Amerikaanse staten (inclusief mijn eigen staat Californië) zijn de activiteiten van dergelijke groeperingen bij wet verboden.

Andere toon

Ik was graag een vlieg op de muur geweest om te horen wat Franciscus zal zeggen tot de bisschoppen in de Saint-Matthew-kathedraal te Washington, op woensdag 23 september. Het is algemeen bekend dat de aandacht van de Amerikaanse bisschoppen bijna uitsluitend gericht is op drie thema’s: de abortuskwestie, het huwelijk van homo’s en euthanasie. Dit ten nadele van een klare uitspraken over economische of sociale rechtvaardigheid, milieuvraagstukken en nucleaire bewapening.

De stem van Franciscus in deze materie verschilt volkomen van bijna iedere kandidaat voor het presidentschap binnen de Republikeinse partij (velen onder hen zijn katholiek). Het is helemaal niet evident dat zijn woorden en daden die partijdige houding kan doorbreken.Zeker is dat het pausbezoek een andere toon zal geven aan het debat tussen de bishoppen en de politici. Met spanning wachten we af.

(Vertaling: Mark Logtenberg en Bastiaan van Rooijen. Met dank aan Frans Chanterie SJ.)