God leeft en woont in een appartement in Brussel. Schuilt er ook een serieuze religieuze boodschap achter de komediefilm Le Tout Nouveau Testament?

Films gaan zelden over ons godsbeeld en al zeker niet als ze grappig bedoeld zijn. Vormt de recent uitgekomen film van de Belg Jaco Van Dormael (die van onder meer Toto le Héros) daarop een uitzondering? De titel zou het doen vermoeden: Le Tout Nouveau Testament heet hij, vertaald als ‘Het Gloednieuwe Testament’. En ja, hij gaat over God, maar dan niet over een God die in de hemelen woont, maar over een God die een appartementje bewoont in Brussel, simpel maar wel uitgerust met een ongemeen krachtige computer.

Het loont de moeite te letten op de theologische boodschap die de cineast er onderhuids in verwerkt heeft

Die laat hem toe naast zijn gezin ook de rest van de wereld te tiranniseren. Met behulp van die computer vaardigt hij voortdurend, om zich te amuseren, nieuwe en irriterende geboden en wetmatigheden uit. De eerste tien geboden is hij al ver voorbij. Nu bedenkt hij er nieuwe zoals die in de supermarkt: daar schuift de rij aan de andere kassa altijd sneller door dan de jouwe.

Dochter

Dat alles verraadt de grapjasserij, Brusselse stijl, van het verhaal. Dat verklaart ook waarom de film goed ontvangen werd (vooral in België: mijn kind, schoon kind), behalve bij kijkers die zich storen aan de opeenvolging van taferelen die eigenlijk losstaande sketches zijn.

Maar weinigen letten op de theologische boodschap die de cineast er onderhuids in verwerkt heeft. En dat loont toch wel de moeite. Filmkenners wisten het al. Er zijn heel weinig films waarin geen ‘boodschap’ verborgen zit. Hier komt die naar boven wanneer de camera inzoomt op het negenjarige dochtertje, Ea, van de Brusselse God. Die kan het pestgedrag van haar vader niet langer aanzien en ontsnapt naar de wereld van de mensen om daar het een en ander goed te maken. Ooit had zij een oudere broer, JC, die dat al vroeger heeft geprobeerd. Maar van hem heeft men in de ouderlijke woning al lang niets meer vernomen.

Sterfdatum

Vooraleer de deur achter zich dicht te klappen maakt zij de computer van haar vader onklaar en laat zij aan alle mensen de datum van hun overlijden kennen. (Waarom dit de mensen zou bevrijden van de goddelijke dwingelandij is mij niet duidelijk, maar hilarische en tragische gevolgen heeft dit supplement aan informatie wel. Zo bevat de film niet enkel grappige maar ook poëtische en zelfs tragische fragmenten.)

Is dit droombestaan alles wat de jongere zus van JC te bieden heeft?

Daarna gaat zij op zoek naar zes apostelen om haar eigen boodschap te verspreiden. Het zijn deerniswekkende gevallen, de apostelen die zij aanspreekt. Er is een mooie jongedame bij die echter door het leven moet met een kunstarm. En verder een seksmaniak, een man die ervan droomt mensen dood te schieten, een luxedame die zal aanpappen met een gorilla, liever dan met haar vervreemde echtgenoot, een jongen die liever een meisje zou zijn. Al die rare vogels brengt Ea tot hun ware lieve zelf door ze te leren luisteren naar de heerlijke melodie die in hun hart verscholen zat. Dat is haar gloednieuwe testament.

Dualisme

Onder de laag van grappen en grollen merk je bij een tweede lezing een onmiskenbare ‘theologische’ boodschap. Getuigt het van gebrek aan humor als je daarin iets ontwaart van het dualistische godsbeeld (van Perzische origine) dat door vroege christelijke denkers zo fel bestreden werd? Want dat was en blijft een verleidelijk godsbeeld. De schepping waarin de mensen moeten leven leidt tot zoveel ellende dat zij moet worden toegeschreven aan een boosaardige godheid, aan de God van het Oude Testament waarin aan deze godheid zoveel vreselijke uitspraken worden toegeschreven.

Daartegenover staat de goede, liefhebbende God van het Nieuwe Testament. Die twee godheden liggen met elkaar overhoop. De strijd blijft onbeslist, wat de afwisseling van voor- en tegenspoed in onze wereld verklaart. Maar de voorstanders van dit dualisme maken meteen komaf met de religieuze traditie waaruit het christelijk godsbeeld stilaan is voorgekomen.

Leegheid

Nemen we zo de denkwereld van de film al te ernstig? Mogelijk. Maar het slot van de film verraadt de leegheid van de boodschap die hij wil brengen. Dan wordt de boze godheid verbannen naar de hel, juister: naar een werkkamp in Oezbekistan. Dan kunnen we vergeten dat hij ooit heeft bestaan. Maar zijn schattig dochtertje blijft over met de boodschap dat de mensen lief moeten zijn voor zichzelf en voor anderen. Dan zal de hemel als bezaaid lijken met bloemen.

Is dit droombestaan alles wat de jongere zus van JC te bieden heeft? Moeten we het lijden en het kwaad dan maar vergeten? Zijn de mensen van nature goed en wijs? Nee, ik verkies de minder idyllische en meer realistische boodschap van haar oudere broer. Maar daarvan wordt in de film zo goed als geen melding gemaakt.

Trailer