webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
De gereformeerde gezinsleden van broer en zus Paula en Jan van Cuilenburg zochten elk hun eigen geloofsweg. Het boek De jeugd vloog uit beschrijft hun boeiende verhalen. Een bespreking.
De titel van het boek dat Paula en Jan van Cuilenburg schreven zou je het idee kunnen geven, dat het om een jeugdboek gaat of over een familieroman. Het lijkt nog het meest op dat laatste, al is het verhaal dat over deze familie wordt verteld wel heel speciaal. Het is een verhaal over ontzuiling, ontkerkelijking, secularisatie. Dat zijn begrippen en ontwikkelingen die de afgelopen vijftig jaar veelvuldig zijn beschreven en geanalyseerd. Wat is het eigenlijk? Wat zijn de oorzaken en wat zullen uiteindelijk de gevolgen daarvan zijn?
Sociologen en theologen analyseerden het verschijnsel van de kerkverlating. Een voorbeeld van een van die analyses besprak ik eerder voor Ignis: het boek van Harry Kuitert, Kerk als constructiefout. Het boek De jeugd vloog uit voegt daaraan inhoudelijk niet zoveel toe. Maar het is toch een niet onbelangrijke aanvulling op al die analyses: het laat zien dat dit ‘verschijnsel’ altijd in concrete mensen gebeurt. Het is geen theorie, het is het verhaal van mensen, hun geloofsverhaal, hun levensverhaal, de roman van hun leven en van hun familie.
Boeiend om te zien dat het vermoeden van Kuitert gegrond blijkt
De aantrekkelijkheid van dit boek is dat het geen nieuwe analyse biedt en ook geen fantasie over hoe zo iets zou kunnen gebeuren, maar dat het zo concreet mogelijk beschrijft hoe deze ontwikkelingen in mensen, in een gezin, in een familie groeiden en de afzonderlijke leden van die familie heel verschillende wegen deden gaan. Boeiend is het om te zien, hoe het vermoeden van Kuitert dat de leegloop van de kerk gepaard gaat met het ontstaan van ruimte voor andere religies, althans in de hier beschreven familie gegrond blijkt.
Paula en Jan van Cuilenburg, zus en broer uit een gereformeerd gezin, beschrijven hun eigen geloofs- en kerkgeschiedenis, en die van hun broers en zussen, met hun partners. Iedere geschiedenis laat zien hoe gemeenschappelijke wortels en hetzelfde nest – hetzelfde als dat van Kuitert – niet bindend genoeg meer zijn.
Een veelkleurig palet ontstaat. Eén lid van het gezin bleef trouw aan het orthodoxe gereformeerde geloof, maar de overigen zochten in steeds groter vrijzinnigheid hun eigen weg, niet zelden een nieuwe geloofsweg of zelfs een nieuw ‘nest’: agnostisch humanisme, boeddhisme, studentenecclesia, katholieke kerk. Inspiratiebronnen daarbij blijken veelal gezaghebbende stemmen in het eigen milieu: de reeds genoemde Kuitert, Sölle, Berkhof, Wiersinga.
De meeste wegen eindigen inderdaad met het verlaten van de kerk. Dit werd als een bevrijding ervaren, bevrijd van een geloofs- en kerkbeleving die niet meer gedeeld kon worden. Maar dit was vaak het begin van een lange weg van zoeken naar spiritualiteit. Het is ook een weg van orthodoxie naar orthopraxie, met als visioen een nieuw elkaar vinden van gelovigen in ‘compassie’ als kern van alle religie.
De nestgeur in dit boek is onmiskenbaar gereformeerd. De schrijftrant hier en daar wat ‘kleinschalig’ – de generatie van opa en oma of die van papa en mama. Maar wie daar doorheen weet te lezen zal veel ‘grootschaligheid’ in de beschreven levens herkennen: het gaat ook over onze eigen geloofs- en wellicht kerkgeschiedenis en kan helpen daar meer zicht op te krijgen.
Paula van Cuilenburg en Jan van Cuilenburg, De jeugd vloog uit. Hoe babyboomers het gereformeerde nest verlieten, Damon, Budel, € 19,90. Meer informatie: website uitgever.
