Laat de overweldigende ervaring van een pelgrimstocht zich vangen op het witte doek? Een vergelijking tussen de recente documentaire Compostella en de al wat oudere speelfilm The Way.

Martin Sheen is heel overtuigend als gevestigde tandarts in de Verenigde Staten, die op de golf course telefoon krijgt over zijn zoon, die verongelukt blijkt bij slecht weer ergens in de Pyreneeën. Hij was op de camino naar Santiago. Sheen pakt het eerste beste vliegtuig om zijn zoon te gaan halen, maar komt bij het zien van alle details en het dagboek van zijn zoon tot het besluit om het werk van zijn zoon te voltooien en naar Santiago te trekken als pelgrim.

De natuur is de belangrijkste reisgezel op de camino

Al doende ontmoet hij andere pelgrims op zijn weg, onder wie de verdienstelijke Yorick van Wageningen. Grappige incidenten, conflicten en in Santiago de indrukwekkende bekering van bijna alle tochtgenoten van Martin Sheen. The Way, een speelfilm over de pelgrimsweg naar Santiago, heeft een sterk scenario en geeft een goede introductie in het pelgrimswezen – maar het is typisch een Amerikaanse speelfilm.

Meelopen

Zo niet Compostella. Hier spreken we over een documentaire: regisseur Freddy Mouchard volgde drie jaar lang een aantal pelgrims op de hoofdroutes door Frankrijk en de Camino Francés in Spanje, waar hij talrijke landschappen en plaatsen filmde. Hetgeen geschiedde met uiterste precisie en op den duur zodanig, dat je werkelijk de ervaring herkent van de lopende pelgrims: weer en wind, onverwachte omstandigheden (je bent moe, komt ’s avonds laat aan maar ze zeggen gewoon: nee, we hebben geen slaapplaats meer), maar vooral de indrukwekkende pracht van de natuur, de belangrijkste reisgezel van de pelgrims. Je ziet ze bijna steeds op de rug, maar je krijgt het gevoel dat je werkelijk met ze meeloopt.

Permanent is er een andere reisgezel: de voice-over van de pelgrims die Mouchard heeft gevolgd. Nooit zie je ze sprekend voor de camera. Het zijn de dagboeknotities die heel direct en ongekunsteld de reflecties geven van enkele mensen die helemaal op zichzelf worden teruggeworpen. Het zijn de reflecties die heel de dag ook in ons hoofd rondspoken, maar op deze camino onontkoombaar worden en een antwoord afdwingen terwijl dat niet voor de hand ligt. Citaten van dichters vergezellen de poging om aan de kijker over te dragen wat er in een mens omgaat als hij niet meer afgeleid wordt door de gemakken en verleidingen van de wereld.

Spirituele film

Compostella wordt daarmee een ongemakkelijke film: je moet aan het werk en komt onmiddellijk in je eigen reflecties terecht: wat is hier mijn antwoord op, hoe ga ik om met het leven, wat is hier allemaal de zin van, enzovoort. Terecht wordt Compostella een spirituele film genoemd over de innerlijke reis die de lopers afleggen. Visueel fascinerend – hij zou wel twee keer zo lang mogen duren – en uitdagend voor het innerlijk leven: je moet er iets mee willen, anders krijg je geen toegang.

Kijkend naar Compostella word je zelf een pelgrim

In de film over de monniken van de Grande Chartreuse (Into great silence, La grande silence) heb ik me gestoord aan het gebrek aan pogingen om iets van de binnenkant van het monastieke leven te tonen, in een interview of enig begeleidend commentaar. Mouchard heeft een tussenweg gevonden, weliswaar erg verbaal naast de overigens indrukwekkende muzikale accenten, maar je ziet en hoort wat de ander ervaart, en dan zo dat je zelf een pelgrim wordt. Wie daarnaar zoekt, kan met volle teugen van deze film genieten.

Trailers

The Way:

Compostella: