Is geweldloosheid een realistisch alternatief voor geweld? Het antwoord, zegt theoloog Jef Felix stellig, is: ja! Bij de start van de internationale Vredesweek een beschouwing over vredesspiritualiteit.

Er is goed nieuws om de komende Vredesweek (van 17 tot 25 september 2016) mee in te gaan. Begin september heeft het Vaticaan laten weten dat de boodschap voor Werelddag van de Vrede op 1 januari 2017 gewijd zal zijn aan geweldloosheid, en dat onze Paus het als titel zal meegeven: ‘Geweldloosheid – Een stijl van vredespolitiek’.

Inherent aan spiritualiteit is een oproep tot medeverantwoordelijkheid, op de wijze van Jezus’ zorg voor al wat kwetsbaar is

Deze boodschap werd voorgesteld door Pax Christi Internationaal en de Pauselijke Raad voor Rechtvaardigheid en Vrede. In april van dit jaar kwamen vanuit de hele wereld ongeveer tachtig afgevaardigden in Rome samen voor een congres over ‘Geweldloosheid en Rechtvaardige Vrede’. Ook verantwoordelijken van katholieke orden en congregaties – waaronder de jezuïeten – waren betrokken in dit opmerkelijk initiatief, dat allicht kerkgeschiedenis zal schrijven. Ik was zelf deelnemer namens Pax Christi.

Slotverklaring

De initiatiefnemers sporen de Kerk aan om de actieve geweldloosheid meer aandacht te geven in alle facetten van het leven. Zij willen bovendien de idee van ‘rechtvaardige oorlog’ verlaten en vragen een sterker engagement van de Kerk voor een ‘rechtvaardige vrede’, gebaseerd op de geweldloosheid van het Evangelie. In de slotverklaring vragen zij ook met aandrang

de geweldloosheid van het Evangelie uitdrukkelijk op te nemen in het leven van elke dag, ook in het sacramentele leven, en in het werk van de Kerk in de bisdommen, parochies, scholen, instellingen, universiteiten, seminaries, religieuze ordes…

Deze aanbevelingen zijn werkelijk concrete vormen van vredesspiritualiteit.

Evangelische geweldloosheid

Wat betekent spiritualiteit? In zijn boek Spiritualiteit, een kwestie van verlangen (2000) schrijft Herwig Arts SJ: “Spiritualiteit is de ontdekking van iemands eigen innerlijke rijkdom.” Het is de beleving van gevoelens, gewaarwordingen die ervaren worden als een contact met een transcendente werkelijkheid, die ons dus te boven gaat en die wij dan God kunnen noemen en mogen beleven in een persoonlijke relatie.

De kerk moet de stem verheffen om onrechtvaardige wereldmachten te bestrijden

Voor mij is spiritualiteit een persoonlijke speurtocht vanuit stilte-ten-diepste en gebed naar het verlangen in de mens om te getuigen van diep inzicht en wijsheid. Daarin vind ik kracht tot onder meer geweldloos handelen. Het is mystiek in actie, durf ik getuigen. Inherent is een oproep van diep in mij tot medeverantwoordelijkheid, op de wijze van Jezus’ geëngageerde en prioritaire aandacht en zorg voor al wat kwetsbaar is, verdrukt wordt, onder geweld gebukt gaat. Het is evangelische actieve geweldloosheid, in navolging van Jezus, de geweldloze Dienaar Gods.

Aanbevelingen

Kan in deze tijd de evangelische actieve geweldloosheid een werkzaam alternatief bieden voor ongebreideld gewapend geweld en bedreiging (zelfs met nucleaire wapens)? Het antwoord is: ja! Bij de genoemde conferentie in Rome werden daartoe onder andere de volgende aanbevelingen geformuleerd:

• de katholieke sociale leer van geweldloosheid verder ontwikkelen; de conferentie roept paus Franciscus op om een encycliek over geweldloosheid en rechtvaardige vrede met de wereld te delen;

• geweldloze methoden en strategieën ontwikkelen, zoals geweldloos verzet, herstelrecht, traumaverwerking, geweldloze bescherming van burgers, conflicttransformatie, en strategieën van vredesopbouw;

• een wereldwijde dialoog over geweldloosheid opzetten binnen de Kerk, met mensen van andere geloofsovertuigingen en met de wereld in ruime zin, om via de visie en de methoden van de geweldloosheid en de rechtvaardige vrede een antwoord te bieden op de immense crises van deze tijd;

• niet langer de ‘leer van rechtvaardige oorlog’ gebruiken of verspreiden; blijven pleiten voor de uitbanning van oorlog en kernwapens;

• de profetische stem van de kerk verheffen om onrechtvaardige wereldmachten te bestrijden en geweldloze activisten die met hun werk voor vrede en gerechtigheid hun leven op het spel zetten, te verdedigen en te ondersteunen.

Meer informatie

De Vredesweek 2016 in Nederland heeft als thema ‘Vrede Verbindt’. Zie ook: www.vredesweek.nl en www.paxvoorvrede.nl. In Vlaanderen luidt het thema ‘Congolezen strijden voor verandering. Versterk hun stem’. Zie: www.vredesweek.be en www.paxchristi.be.