Komend jaar is het precies 500 jaar geleden dat Maarten Luther zijn 95 stellingen publiceerde, waarmee de Reformatie werd ingeluid. Dat jubileum biedt katholieken en protestanten de kans om nader tot elkaar te komen, betoogt Geert van Dartel van de Katholieke Vereniging voor Oecumene.

De herdenking van 500 jaar Reformatie wordt vanwege de betrokkenheid van de katholieke kerk een belangrijke graadmeter voor de toekomst van de oecumene. Wie er nog aan twijfelde of de katholieke kerk wel mee moet doen met deze herdenking, is door het bezoek van paus Franciscus op 31 oktober jl. aan Lund wellicht overtuigd van het belang ervan. Aan de orde is de vraag of het mogelijk is om het schisma dat 500 jaar geleden begonnen is, te overwinnen. In de kathedraal van Lund zei paus Franciscus “dat lutheranen en katholieken een nieuwe mogelijkheid hebben om een gezamenlijk pad te gaan”.

Minder scherp

Het initiatief om het 5e eeuwfeest van de Reformatie te herdenken ligt bij de kerkgenootschappen die teruggaan op de hervormingen van Maarten Luther (1483-1546). In Duitsland en Nederland zijn de voorbereidingen al lang gaande. Tegen de achtergrond van de oecumenische toenadering van de afgelopen vijftig jaar is het vanzelfsprekend dat vertegenwoordigers van andere kerken uitgenodigd worden voor vieringen en bijeenkomsten.

Er zijn belangrijke resultaten geboekt in de oecumene

Dat was ook goed zichtbaar bij de startbijeenkomst van het jubileumjaar van de protestantse kerk op 31 oktober 2016 in de Lutherse Kerk in Amsterdam. Namens de bisschoppenconferentie voerde mgr. Hans van den Hende het woord. Zijn oneliner “Het herstel van de eenheid, is de Reformatie van vandaag”, werd door reformatorische kranten gretig opgepikt. De scheidslijnen tussen de kerken liggen niet meer zo scherp en kerken zijn veel meer dan vroeger met elkaar in gesprek. Er zijn belangrijke resultaten geboekt. De overeenstemming tussen lutheranen en katholieken over de rechtvaardigingsleer in 1999 heeft al een groot stuk van de weg naar het herstel van kerkgemeenschap geëffend. Maar aanwezig zijn bij een jubileum betekent op zichzelf nog niet zoveel voor de toekomst. Dat kan ook als vriendelijke geste van respect en verbondenheid. Ligt dat bij de herdenking van de Reformatie anders?

Gezamenlijk pad

De rooms-katholiek/lutherse Commissie voor Eenheid besefte tijdig hoe belangrijk het is om de uitgangspunten voor de oecumenische herdenking goed te formuleren. In 2013 publiceerde de Commissie het rapport Van Conflict naar Gemeenschap, dat ook in Nederlandse vertaling beschikbaar is. In deze tekst komt veel aan de orde: de inzet van Maarten Luther, de geschiedenis van de Reformatie, de katholieke reactie daarop en de resultaten van de oecumenische dialoog van de laatste vijftig jaar. Deze gezamenlijke visie op de geschiedenis en evaluatie van de bereikte overeenstemming maken een gezamenlijke herdenking mogelijk en zinvol en openen een weg naar de toekomst.

De oecumenische herdenking zoals hier beschreven is gericht op het overwinnen van de verdeeldheid en het herstel van eenheid. De doop die allen verbindt in het Lichaam van Christus, het deelhebben aan de vreugde van het Evangelie en een oprechte gezindheid waarin wederzijds schuld voor verdeeldheid wordt uitgesproken, wijzen naar het gezamenlijke pad waarover paus Franciscus in Lund sprak.

Vijf opdrachten

Voor onderweg geeft het rapport vijf waardevolle opdrachten mee die ons helpen bij elkaar te blijven en anderen aan te spreken mee op weg te gaan:

1. Laten we altijd beginnen vanuit het perspectief van eenheid en niet vanuit verdeeldheid;
2. Geef ruimte voor de transformatie van jezelf door de ontmoeting met de ander en het wederzijds getuigenis van het geloof;
3. Verlies het doel van de zichtbare eenheid niet uit het oog en werk in concrete stappen uit wat dit betekent;
4. Ontdek samen de kracht van het Evangelie voor mensen van onze tijd;
5. Wees samen getuigen van Gods genade in verkondiging en dienst aan de wereld.

Er wordt vaak geklaagd over het moeizame karakter van de oecumenische samenwerking. Veelal wordt dat geweten aan de terughoudende opstelling van de leiders van onze kerken. Bij de herdenking van de Reformatie hebben de leiders van de katholieke kerk en de lutherse wereldfederatie het voortouw genomen met hun gedenkwaardige ontmoeting in Lund. Samen de weg gaan die naar eenheid leidt, is de Kairos die katholieken en protestanten in dit herdenkingsjaar op veel momenten en op veel plaatsen geboden wordt. Mis het niet.