Wat is mijn ene stem nou waard? Meer dan je denkt, betoogt Tjeerd Jansen – maar dan moeten we wel anders gaan denken over onze rol als kiezer.

Valt er wat te kiezen bij de komende Tweede Kamerverkiezingen in Nederland? Grote groepen in de samenleving menen van niet: zij voelen zich door de politiek niet vertegenwoordigd of minstens niet goed gediend. Veel mensen lopen rond met het idee dat er naar hén toch niet wordt geluisterd. Populistische partijen winnen hier, net als elders, aan kracht.

Waar voor je geld

Voor politici is de ontevredenheid van de kiezer een belangrijk signaal. Mensen moeten kunnen zien dat hun belangen serieus worden genomen. Maar is de ontevredenheid voor ons als kiezer een goede graadmeter als we straks in het stemhokje staan? Ik denk het niet. Als individuele burgers zouden wij niet alleen moeten kijken naar wat de politiek voor ons doet. En of dat wel voldoende is. Wij moeten ook stil staan bij onze eigen rol als kiezer, en wat het belang is van die rol in het politieke proces. Want misschien zijn wij ons als kiezer wel te veel als consument gaan gedragen.

Helaas is democratie niet gemakkelijk, alleen al vanwege de macht van het getal

Als consument heb je het recht om waar te vragen voor jouw geld. Ik leg geld voor iets op de toonbank, en mag dan terecht verwachten dat ik het product krijg waarvoor ik betaal. En ik mag terecht verwachten dat dit product doet wat de producent en verkoper beloofd hebben. Maar diezelfde onmiddellijkheid werkt niet bij verkiezingen. Het is niet zo dat ik, omdat ik mijn stem uitbreng, van de politiek krijg wat ik er van vraag.

Concurrentie

Helaas is democratie niet gemakkelijk. Alleen al vanwege de macht van het getal. Als eenling ben ik als kiezer onderdeel van een veel groter geheel. Mijn belang en visie concurreren op het maatschappelijke niveau met het belang en de visies van heel veel anderen in de samenleving. Hoe groter het land, des te groter dit probleem. De kans dat ik, met mijn ene stem, precies mijn zin krijg, is heel gering.

Maar misschien draait het daar niet om. Als ik mijn stem uitbreng, gaat het niet om de vraag, wat ik daarvoor terug krijg. De rol van de kiezer is niet die van consument. Eerder zijn wij, als kiezers, juist de producent in het politieke proces. Of, beter misschien, de werkgever. Wij maken als kiezers immers duidelijk, wat naar onze overtuiging belangrijk is voor onze samenleving. En met die uitspraak geven wij een opdracht aan politici, die richtinggevend is voor het werk dat zij in Den Haag, of waar ook, in onze opdracht moeten doen.

Keuzes

Het uitbrengen van een stem heeft een grote waardigheid. En het heeft een belang dat ten onrechte wordt onderschat, ook al is jouw stem er slechts ééntje. Want er is wel degelijk veel te kiezen.

Wij kunnen niet veel veranderen, maar wél laten horen waar wij voor staan

Vind jij dat wij aandacht moeten blijven opbrengen voor het belang van vluchtelingen? Of vind je dat wij daar ondertussen wel voldoende aan gedaan hebben? Ben jij ervan overtuigd dat voor de oplossing van de grote problemen van vandaag internationale samenwerking noodzakelijk is, en dat het project van Europa onze steun verdient? Of moet er naar jouw overtuiging onderhand eens wat meer aandacht zijn voor de problemen in ons eigen land? Heeft volgens jou de jeugd de toekomst, en kan er niet voldoende geïnvesteerd worden in onderwijs en onderzoek? Of moet de overheid meer oog hebben voor infrastructuur en het ontwikkelen van banen? Vormen milieuproblematiek en klimaatverandering de grootste uitdaging van onze tijd, of wordt dat allemaal schromelijk overdreven?

Veranderingen

Wij leven in een onrustige tijd, waarin veel in beweging is. Misschien meer dan ons lief is. Want door de Brexit en de nieuwe wind in de Verenigde Staten kan er veel voor ons gaan veranderen. Bovendien zal de druk op Europa vanwege de spanningen aan de oostgrens van ons continent voorlopig nog wel aanhouden. Ook in het Midden-Oosten zal de rust voorlopig niet terugkeren, met alle consequenties van dien voor ons.

Wij kunnen daar niet veel aan veranderen. Ook niet met die ene stem van ons. Maar wij kunnen wél laten horen waar wij voor staan, en wat voor toekomst wij willen. Voor onszelf én voor anderen. En dat telt.