Thomas Merton kwam 50 jaar geleden door een ongeluk om het leven. Kick Bras over Mertons belangrijkste bijdrage aan de christelijke spiritualiteit.

Dit is een bijdrage in de serie mystici uit de twintigste eeuw.

Thomas Merton is misschien wel de bekendste monnik en de meest gelezen spirituele schrijver van de twintigstee eeuw. Hij werd geboren op 31 januari 1915 en overleed door een noodlottig ongeval op 10 december 1968. Merton werd jong wees, studeerde Engelse literatuur in New York, werd een productief dichter en literair essayist. In 1941 werd hij trappist in de Abdij van Onze Lieve Vrouw van Gethsemani, in de staat Kentucky.

Daarbij zocht hij naar samenhang tussen contemplatie en maatschappelijke betrokkenheid in dialoog met andersdenkenden.

Mertons belangrijkste bijdrage aan de christelijke spiritualiteit is zijn onderzoek naar de betekenis van contemplatie en contemplatief leven voor mensen in de twintigste eeuw. Daarbij zocht hij naar samenhang tussen contemplatie en maatschappelijke betrokkenheid in dialoog met andersdenkenden, ook met aanhangers van andere religies. In zijn dagboeken en brieven, die in vele delen gepubliceerd zijn, komt men in aanraking met zijn eigen zoektocht naar een authentiek en voor de maatschappij relevant contemplatief leven.

‘Mij treffend als een donderslag’

In zijn autobiografie Louteringsberg beschrijft hij hoe God voor hem realiteit werd en zijn leven omvormde. Zoals deze ervaring:

‘En toen, even plotseling als die kreet, even zeker en nog duizend maal stralender, kwam er in mijn geest een bewust-worden. Een begrijpen en realiseren van het tegenwoordig komen van God door de woorden van de consecratie op een wijze die maakte dat Hij mij toebehoorde. En welk een wonderbaarlijk gebeuren was die bewustwording, volkomen geestelijk en toch mij treffend als een donderslag. Het was een licht, zo helder stralend, dat het met geen enkel zichtbaar licht kon worden vergeleken en zo diep innerlijk, dat het iedere geringere ervaring scheen teniet te doen.’  – Louteringsberg, bladzijde 284

Mystiek volgens Thomas Merton

Voor Merton is mystiek niet het najagen van bijzondere ervaringen. Mystiek is het gaan van een weg waarlangs de Geest van God je geleidelijk kan omvormen. Daarvoor was volgens Merton eenzaamheid belangrijk. Hij zocht verstilling in de eenzaamheid en reflecteerde daarop. Een positieve vorm van eenzaamheid die voortkomt uit een fundamenteel vertrouwen in Gods aanwezigheid. Zo kan men zich losmaken van de maatschappelijke dwang tot conformisme en collectivisme. Om, waarachtig persoon geworden, in staat te zijn tot een nieuwe eenheid met medemensen.

Goddank, goddank, ik ben alleen maar een ander lid van het menselijk ras, zoals alle anderen. Wat een geluk om mens te zijn!’

Op 18 maart 1958 had Thomas Merton een bijzondere ervaring.

‘Gisteren, in Louisville, op de hoek van Fourth Street en Walnut, realiseerde ik me plotseling dat ik van alle mensen hield en dat geen van hen mij volkomen vreemd waren of konden zijn. Alsof ik ontwaakte uit een droom – de droom van mijn isolement, van de ‘bijzondere’ roeping om anders te zijn. Mijn roeping maakt me helemaal niet anders dan de rest van de mensen. Ook behoor ik niet tot een aparte categorie, behalve in kunstmatige, juridische zin. Ik ben nog steeds een lid van het menselijk ras, en is er een grotere bestemming voor een mens, sinds het Woord vlees werd en ook een lid van het menselijk ras werd! Goddank, goddank, ik ben alleen maar een ander lid van het menselijk ras, zoals alle anderen. Wat een geluk om mens te zijn!’ – Dagboeknotitie, A Search for solitude, bladzijde 181 en 182.

Waarin Mertons mystiek aards is

Dit citaat symboliseert een ontwikkelingsproces dat al langer gaande was. Merton voelde zich steeds meer gedreven betrokken te zijn bij de Amerikaanse burgerrechten- en vredesbeweging. Hij sprak zich in gedichten, essays en brieven steeds openlijker uit tegen de atoombewapening, het vijanddenken en de zinloze bewapeningswedloop.

Mijn roeping maakt me helemaal niet anders dan de rest van de mensen.

Merton werd ook oecumenischer in zijn denken. Hij had contact met protestantse, oosters-orthodoxe en joodse denkers. Door zijn contacten met mensen uit de islam en het boeddhisme werd hij een pionier van de interreligieuze dialoog. Zijn boeken en gedichten zijn nog altijd een bron van inspiratie. Zijn mystiek is aards, betrokken op onze geschiedenis, maar  gedragen door een diep besef van goddelijke aanwezigheid.

De redactie van www.kerknet.be maakte een korte film over Merton, toen het vijftig jaar geleden was dat hij overleed.

Verder lezen? Zaden van contemplatie, Thomas Merton. Leven met Thomas Merton, Kick Bras. Later dit jaar verschijnt de vertaling van de biografie van Thomas Merton door Jim Foster.

Lees hier de vorige aflevering in onze serie over mystici uit de twintigste eeuw: Mystica Simone Weil: ‘De enige grote geest van haar tijd’.