Liefde, seksualiteit, dood, religie: kunstenaar Stanley Spencer schuwde de grote thema’s niet. De Kunsthal in Rotterdam wijdt een tentoonstelling aan deze “schilder tussen hemel en aarde”.

Tien jaar geleden, in het voorjaar van 2001, bezocht ik in de Tate Gallery in London een tentoonstelling die geheel gewijd was aan de mij tot dan toe onbekende Engelse schilder Stanley Spencer (1891-1959). Wat ik er zag vond ik adembenemend: figuratieve kunst met diepe lagen. Voor het eerst wordt er nu in Nederland een overzichtstentoonstelling (17 september 2011 t/m 15 januari 2012) aan zijn werk gewijd in de Kunsthal in Rotterdam. Daar kan men oog in oog komen te staan met ongeëvenaarde hedendaagse schilderkunst tussen hemel en aarde. De samenstellers stellen dat talrijke aspecten van Spencers leven aan bod komen: liefde, seksualiteit, dood, religie, werkelijkheid en fantasie.

Spirituele inhoud

De kunstenaar beheerst de techniek van het schilderen tot in de finesses, en weet zijn werken een ongekende mythologische en spirituele inhoud te geven, door het goddelijke zich te laten afspelen in de dagelijkse werkelijkheid van het Engels dorpje Cookham, waar hij het grootste deel van zijn leven woonde. Zijn ervaringen als brancardier tijdens de Eerste Wereldoorlog en zijn op de klippen gelopen huwelijk vormen belangrijke ingrediënten voor zijn taferelen. In Nederland bevindt er zich slechts één werk van Spencer, een intrigerend zelfportret uit 1936, in datzelfde jaar aangekocht door het Stedelijk Museum in Amsterdam, waar het helaas zelden te zien is. Het was het eerste werk van Spencer dat door een buitenlands museum werd verworven.

‘Christus draagt zijn kruis’, 1920.

Ladders

Het meest fascinerende schilderij vind ik zijn Christus draagt het kruis, uit 1920. Christus loopt naar links op de hoofdstraat van Cookham. Zijn hoofd is niet te zien, het spierwitte kruis op zijn schouder des te meer. Spencer beschreef het zelf als een tafereel vol verwondering en vreugde. Op de voorgrond zakt Maria in elkaar, omgeven door in grijze gewaden gehulde figuren die zich vastgrijpen aan een hek, met spitse punten die de zwaarden oproepen waarmee Maria’s hart doorboord zou worden volgens de voorspelling van de oude Simeon. Uit de ramen van een huis op de achtergrond hangen figuren te kijken naar wat er op straat gebeurt. Rechts op het schilderij lopen twee mannen met ladders op hun schouders. “De mannen dragen hun ladders en Christus het kruis”, was het nuchtere commentaar van Stanley Spencer. Hij wilde de relatie tussen Christus en de timmerlui zo laten zien: “Ieder doet zijn werk. Christus deed niet een werk of zijn werk, maar het werk.”

Dit is een van de belangrijkste tentoonstellingen in Nederland voor 2011.

Meer informatie over deze tentoonstelling is te vinden op de site van de Kunsthal.