In 1971 publiceerde een synode van bisschoppen van over de hele wereld een krachtig en visionair document, Justitia in Mundo. Wat is er in de voorbije veertig woestijnjaren met die tekst gebeurd?

“De Kerk is gehouden te getuigen van de rechtvaardigheid. Tegelijkertijd erkent zij dat wie het waagt tegenover anderen te spreken over rechtvaardigheid allereerst zelf rechtvaardig dient te zijn, ook in de ogen van de mensen. Daarom moeten we een serieus onderzoek verrichten naar het handelen, het bezit en de levensstijl binnen de Kerk zelf.”

Veertig jaar geleden publiceerde een in Rome gehouden bisschoppensynode, waarin bisschoppen uit heel de wereld deelnamen, een krachtig slotdocument over Rechtvaardigheid in de Wereld. Een betrekkelijk kort document, 77 paragrafen, een tiental pagina’s.

Actueel

Toen ik het nu na veertig jaar opnieuw doorlas, werd ik er sterk door getroffen. De tekst spreekt over grote wereldproblemen die nog even actueel zijn: de markteconomie, de grote sociale ongelijkheid wereldwijd, het vluchtelingenprobleem en de dreigende milieuproblematiek. De bisschoppen kijken daar niet van buitenaf tegenaan, maar geven al in het begin aan (in paragraaf 6): “De inzet voor rechtvaardigheid en de actieve deelname aan de omvorming van de wereld zijn voor ons zonder meer een wezensbestanddeel van de verkondiging van het evangelie of – anders gezegd – van de zending van de Kerk tot verlossing van de mensheid en tot haar bevrijding uit elke vorm van onderdrukking.”

Een verfrissende en prikkelende tekst, tot je je realiseert dat de tekst al veertig jaar oud is. Wat is er dan mee gebeurd, hoe heeft de tekst gelovigen en niet-gelovigen gestimuleerd tot inzet voor een betere wereld? Eigenlijk stemt het toch veeleer verdrietig, dat deze tekst nog steeds niets heeft ingeboet aan realiteitswaarde.

Vervolg

Vanuit het centrum van onze Kerk is er weinig mee gebeurd. De tekst is zelfs moeilijk terug te vinden op de website van het Vaticaan; ik vond hem uiteindelijk alleen in het Portugees. En aan de oproep van de bisschoppen tot vervolgactiviteiten is nauwelijks gehoor gegeven. Zeker niet aan de oproep (paragraaf 42 en 43): “We dringen erop aan dat vrouwen het hun toekomend aandeel krijgen in verantwoordelijkheid en zeggenschap, zowel in de maatschappij als in de Kerk. We stellen voor dat deze kwestie serieus wordt bestudeerd, bijvoorbeeld in een commissie die bemenst wordt door mannen en vrouwen, religieuzen en leken, met verschillende achtergrond en deskundigheid.”

De Amerikaanse jezuïet Jim Hug spreekt samen met de dominicanes Maria Riley, in een Engelstalig filmpje over de actualiteit van deze tekst en ook over de totstandkoming ervan:

Jim Hug vertelt op gezag van de voornaamste auteur van de tekst, de jezuïet Philip Land, dat toen de aan het begin geciteerde tekst in de voorbereidingscommissie aan de orde kwam, de invloedrijke curiekardinaal Felici de onvergetelijke woorden sprak: “In de Kerk is er geen onrechtvaardigheid”. “In dat geval kunnen we beter meteen ophouden en geen document uitbrengen” was het antwoord van Philip Land. En de paragraaf bleef bewaard.

Woestijn

Veertig jaar geleden. Veertig: het symbool van de verwachting, van de barre tocht van het joodse volk door de woestijn op weg naar een beloofd land. Veertig dagen verbleef Jezus in de woestijn ter voorbereiding van zijn verkondiging van het goede nieuws van Gods koninkrijk.

Veertig jaar: rechtvaardigheid in Kerk en wereld na veertig jaar woestijn…?

De tekst besluit met “een woord van hoop”: “Hoop op het komend rijk van God schiet al wortel in de harten van de mensen. De radicale omvorming van de wereld in het paasmysterie van de Heer geeft een diepe betekenis aan de inzet van mensen, vooral van de jongeren, om onrecht, geweld en haat te bestrijden en allen tezamen te groeien in rechtvaardigheid, vrijheid, verbondenheid en liefde.”

De Engelse tekst is onder andere te vinden op de website: http://www.catholicsocialservices.org.au
Een Nederlandse vertaling van het document (zonder paragraafindeling en niet altijd helemaal accuraat) is te vinden op de website van Justitia et Pax: http://www.justitiaetpax.nl