Pieter-Paul Lembrechts ging in zijn gebed steeds meer verlangen naar stilte en leegte. Toen zen geen uitkomst bood, ontdekte hij de Contemplatieve Oefeningen van Franz Jalics.

De Geestelijke Oefeningen van Ignatius, die we tijdens ons noviciaat deden, zijn voor mij heel belangrijk geweest. Meer dan dertig jaar later zijn ze nog altijd het fundament van mijn religieus leven. Bidden met een tekst uit de Schrift, het leven van Jezus beschouwen, met de Heer een gesprek voeren, een reflectie neerschrijven: een nieuwe wereld ging open. En ik deed het graag. 

Het brevier werd mij te druk

Na mijn diakenwijding bad ik ook het brevier: morgen-, middag- en avondgebed, telkens drie psalmen, een lofzang, een lezing uit de Schrift, voorbede, onzevader, slotgebed. Na verloop van tijd werd dit me te druk. Te veel woorden. Ik begon te verlangen naar meer eenvoud. 

Woorden, gedachten, voorstellingen werden steeds minder een weg naar God

Ik ging steeds minder tekst gebruiken, soms nog maar één Bijbeltekst per week. Ook minder psalmen en gebeden. Veel mentale activiteit, dat werkte niet meer. Woorden, gedachten, voorstellingen werden steeds minder een weg naar God – het leek dat ze zelfs een hinderpaal geworden waren. Maar als je dat alles achterwege laat, wat doe je dan nog tijdens je gebed? 

Zenmeditatie, oké, maar waar is Christus?

Zenmeditatie gaf een gedeeltelijk antwoord. Zazen brengt je de discipline van het stilzitten bij. Je krijgt meer waardering voor de lichamelijkheid en voor de stilte. Het gebed zakt van het hoofd naar het middenrif. Maar omdat er alleen leegte is en geen God of Christus, voldeed het toch niet. 

De stukjes van de puzzel vielen op hun plaats

Na vele jaren had ik nog altijd geen nieuwe manier van bidden gevonden. Op een keer werd ik bij mijn jaarlijkse retraite door een zuster begeleid. Ik zei dat het bidden met veel woorden niet meer ging. Ik had iets anders nodig, maar wat? Zij gaf mij toen de Contemplatieve Oefeningen van jezuïet Franz Jalics. De veelheid van woorden is daar tot één woord teruggebracht: de naam ‘Jezus Christus’. Die spreek je inwendig uit met aandacht, eerbied en op het ritme van je ademhaling. Meer niet. De stukjes van de puzzel vielen op hun plaats. 

De Contemplatieve Oefeningen als vervolg

Dit contemplatieve gebed is meer zijn dan doen. Je denkt niet na over God of Jezus, Hij is er gewoon – en jij bent er ook. Ik zag in dat Ignatius niet de bedoeling had dat wij zijn Geestelijke Oefeningen alsmaar zouden herhalen. Aan iemand die de Oefeningen gedaan had, gaf hij enkele eenvoudige manieren van bidden mee, zoals het gebed op het ritme van de ademhaling. 

Wil dat zeggen dat alle moeilijkheden nu voorbij zijn? Natuurlijk niet. Het contemplatieve gebed met één woord is saai. Er gebeurt niets. Geen troostvolle ervaringen of diepzinnige gedachten die je kunt noteren in je geestelijk dagboek. Het is geen oase van spirituele genietingen, maar veeleer een tocht door de woestijn. 

Gedachten als apen in de boom

In de woestijn is weinig afleiding, maar de afleiding zit in jezelf. Onze gedachten zijn soms als apen die in de boom van ons brein heen en weer springen en een ontzettend tumult maken. Je moet niet proberen die apen uit de boom te gooien, dat lukt niet. Maar je keert altijd weer terug naar dat ene woord, die Naam. Aan het eind moet je je gebed ook niet gaan evalueren: ‘Het was alleen maar afleiding’.

God staat centraal, niet ik. Hij wil vorm geven aan mijn leven

Als je jarenlang dit gebed beoefent, bekruipt je de vraag: Wat haalt het uit? Verlies ik mijn tijd niet? Langzaam dringt het tot je door dat je niet bidt omdat het iets uithaalt, maar dat je bidt voor God. God staat centraal, niet ik. Hij wil vorm geven aan mijn leven, en in het gebed open je jezelf daarvoor. 

Een leven goed besteed

In een huis waar contemplatieve oefeningen aan groepen gegeven worden, hangt een lijstje met een citaat van Franciscus van Sales aan de wand: 

‘Als je hart afdwaalt of lijdt, breng het dan behoedzaam op zijn plaats terug en plaats het zacht in de tegenwoordigheid van je Heer. En zelfs als je in je leven niets anders gedaan hebt dan je hart terugbrengen en het weer in de tegenwoordigheid van onze God plaatsen, hoewel het elke keer weer wegliep nadat je het had teruggebracht, dan heb je je leven goed besteed.’ 

Verder lezen over de Contemplatieve Oefeningen: lees het artikel van dezelfde auteur in Cardoner

Dit is een aflevering van onze serie over het gebedsleven van mensen. Bekijk hier alle afleveringen.

[Wil je artikelen als deze niet missen? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief]