Guido Dierickx ging altijd prat op een goed geheugen. Des te pijnlijker de vaststelling dat er hiaten in zitten. Wie zijn die mensen op de foto?

Een goede kennis van mij had een lovende bespreking gelezen van een recent verschenen boek. Plichtgetrouwe lezer als hij was, had hij het boek onmiddellijk besteld. Toen hij het een plek wilde geven in zijn boekenkast merkte hij tot zijn ontzetting dat hij het enkele maanden daarvoor al had aangekocht. Dat hij het zelfs al had gelezen. De potloodstreepjes bij de meest interessante passages logen er niet om. 

Erg verwarrend voor iemand die prat ging op een goed geheugen

Hoe reageer je op zo een verhaal? Met een bedenking van medische aard? Dat hij al wat ouder was en dat oudere mensen nu eenmaal kwetsbaar worden voor geheugenverlies? Niet erg troostend. Dan liever met een meer technisch getinte bedenking? Dat het menselijk geheugen gelijkt op de harde schijf van een computer die vol kan geraken en waaruit dan oude gegevens verwijderd moeten worden om er nieuwe in te kunnen opslaan? Ook niet erg troostend en zelfs niet echt overtuigend.

Pijnlijk om gezichten niet meer te herkennen

Vergeten is dikwijls verliezen. Er zijn dingen die je vergeet en die je niet wilde vergeten. Herinneringen aan mensen met wie je tijdens de vakantie avontuurlijke tochten hebt gemaakt, om maar één voorbeeld te nemen. Pijnlijk is het je vakantiefoto’s door te nemen en daarop gezichten aan te treffen van vroegere gezellen en lotgenoten die je nu niet meer herkent. Dat wekt in je het verlangen je geheugen te beheren zoals een goed archivaris zijn archief, niets verloren laten gaan, alles goed ordenen. Maar dat wil niet altijd lukken.

In een oude mail van mij meldde ik met enige trots dat ik in het verre Los Angeles de uitvoering van de psalmensymfonie van Stravinsky had bijgewoond. Een veeleisend stuk, dat is niet iedereen gegeven. Helaas, nu herinner ik me niets daarvan. Nu herinner ik me enkel dat ik toen een gemakkelijk, welluidend stuk van een Rimski Korsakov te horen kreeg. Ik meende herinneringen te hebben aan onvergetelijke ervaringen. Erg verwarrend voor iemand die prat ging op een goed geheugen. 

Helaas werkt het geheugen zo niet

Het goede beheer van ons geheugen zou ons in staat stellen om de zoete herinneringen te bewaren en de bittere in de prullenmand te gooien. Zou dat niet heerlijk en nuttig zijn? Weg met de herinneringen die wroeging, trauma en wrok oproepen. Hier met de herinneringen aan al het goede dat wij mochten ervaren van onszelf en van anderen. Maar helaas, zo werkt ons geheugen niet.

Maar natuurlijk geen mens die haar echt geloofde

Dikwijls, al te dikwijls, blijft op onze harde geheugenschijf de wrok gegrift om het kwaad dat wij moesten ondergaan en de spijt om het kwaad dat wij anderen deden ondergaan. Van nul opnieuw beginnen kunnen we niet. Edith Piaf zong in 1960 “Je ne regrette rien, ni le bien qu’on m’a fait, ni le mal…je repars à zéro”. Dat chanson zong ze met veel overtuiging en met groot succes. Het werd het zowaar lijflied van het Franse Vreemdelingenlegioen, maar natuurlijk geen mens die haar echt geloofde. 

Ook het kwade meenemen

Wat zal er gebeuren wanneer wij bij de hemelpoort aankomen? Wij zullen Sint Pieter vragen of we onze goede herinneringen mee naar binnen mogen nemen en de slechte mogen achterlaten. Ik durf te raden wat hij zal antwoorden. De goede zullen inderdaad mee naar binnen mogen. Maar ook de kwade zullen we moeten meenemen. Want het geheel van goed en kwaad, van geluk en verdriet, dat is wie we zijn. En zo zullen wij welkom zijn in de nabijheid van Iemand die ons geheugen beter doorgrondt en die meer begrip heeft voor ons wedervaren dan wijzelf.