Op vakantie in Italië ontdekt de buurman van Rob Polet dat een pilaar meer is dan slechts een stuk steen. Er zit een geheim in verborgen.

Enthousiast laat mijn benedenbuurman foto’s zien van de vakantie met zijn vriendin. Veel foto’s  van goede maaltijden op prachtige plekken in Italië, maar ook veel van kerken. Mijn buurman is niet zo gelovig maar zoals zovelen bezoekt hij op vakantie graag kerkgebouwen. Bij de Santa Croce in Lecce had hij zelfs een rondleiding gevolgd. Daar hoorde hij iets interessants dat hij met me deelde. Het ging om een specifieke pilaster aan de buitenkant van deze laat 17e eeuwse kerk. 

Een pilaar in een pilaar

Die pilaster was vierkant maar deels opengewerkt waardoor een ronde vorm zichtbaar werd. Alsof er een pilaar in een pilaar was verborgen. De gids had uitgelegd dat het een symbool betreft: het vierkant staat voor het aardse, tijdelijke, want het heeft ritme en getal oftewel tijd, de ronde pilaar staat voor de eeuwigheid want een cirkel kent begin noch einde. De vereniging tussen hemel en aarde, God en mens werd zo uitgedrukt in steen. 

Ik kende het symbool al uit de middeleeuwse kathedralen. De bekende ronde roosvensters zijn er opgenomen binnen een vaak nadrukkelijk vierkant, zoals bijvoorbeeld aan de noordelijke transept van de basiliek van St. Denis (Parijs). 

In de koepel die met sterren is bekleed, staat in het midden een kruis

In koepelkerken krijgt de verbinding van hemel en aarde een driedimensionale uitdrukking: de cirkelvorm van de koepel gaat in zo’n gebouw over naar het vierkant dat de pilaren vormen waarop het geheel steunt. 

In de Amsterdamse koepelkerk, de Nicolaasbasiliek, krijgt de verbinding tussen hemel en aarde een christologische duiding: hoog in de koepel die met sterren is bekleed, staat in het midden een kruis. Op de overgangen van de cirkel naar de hoeken van het vierkant (pendentieven) staan de vier evangelisten afgebeeld, die met hun geschriften het contact tussen Christus en ons bemiddelen. Exact onder de koepel staat het priesterkoor waar vanuit het godsmysterie in woord en eucharistie tot ons komt. 

_{(tekst gaat door onder afbeelding)}

God is mens geworden

Symbolen moet je niet altijd uitleggen, maar in onze tijd kan dat geen kwaad. Wat wordt er toch veel gezegd in de vele symbolen van een kerkgebouw. Hier: het eeuwige, goddelijke is aanwezig binnen ons aardse bestaan, of specifieker: God is mens geworden en is aanwezig in ons beperkte aardse leven. Als je het eenmaal weet, zie je meer dan een cirkel binnen een vierkant. Je kan  je verwonderen over dit mysterie, er stil van worden, en er richting of troost in vinden. En wie weet opent dit symbool onze ogen voor een werkelijkheid die niet in woorden is te vatten. Mijn buurman was er in ieder geval sterk door getroffen.

Foto’s door kerkfotografie.nl