Hangt Indonesië een Afghaanse scenario boven het hoofd, met een groepering als de Taliban aan de macht? Men vreest voor de radicale presidentskandidaat Anies Baswedan.

Afgelopen oktober was het twintig jaar geleden dat op Bali door bomaanslagen meer dan tweehonderd mensen werden gedood, voornamelijk toeristen die op het eiland vakantie vierden. Deze aanslagen, de zwaarste van de afgelopen twintig jaar in Zuid-Oost Azië, waren het werk van de aan al-Qaeda gelieerde Jemaah Islamiyah.

Extremisten zoeken en vinden manieren om het overheidssysteem binnen te dringen

Hoewel het aantal terreuraanslagen in Indonesië sindsdien aanzienlijk afnam, blijft terreur de belangrijkste bedreiging voor dit grootste moslimland. Het terrorisme is springlevend in dit land met 270 miljoen inwoners. Extremisten zoeken en vinden manieren om het overheidssysteem binnen te dringen, met het oog op de verkiezingen in 2024.

Een seculiere ideologie

Een belangrijke oorzaak hiervan kunnen we vinden bij de vorming van Indonesië als republiek, 77 jaar geleden. Toen werd, in een land met een moslimmeerderheid, de seculiere ideologie “Pancasila” (Vijf Principes) aangenomen en niet de islamitische sharia. Dit besluit van de grondleggers onder president Soekarno was niet zonder weerstand.

Sindsdien hebben individuen en groepen een islamitisch kalifaat willen vestigen in Indonesië. Soekarmadji Maridjan Kartosuwiryo, de stichter van de groepering Darul Islam in West-Java, streed al in de veertiger jaren tegen de seculiere ideologie. Zijn invloed blijft sterk onder radicale bewegingen in het land. 

In de jaren tachtig ontpopte Abu Bakar Baasyir zich als leider van de Indonesische Mujaheddin-raad, die verantwoordelijk was voor nieuwe golven van terreuraanslagen. Hij werd later gearresteerd en voor vijftien jaar gevangen gezet. Vorig jaar is hij vrijgelaten.

Islamitische militanten zitten overal in Indonesië

Islamitische militanten vind je momenteel in vele delen van het land, met name in West-, Midden- en Oost-Java, Sulawesi, Sumatra en ook in Jakarta. Hoeveel Indonesiërs betrokken zijn bij of sympathiseren met terreurgroepen is moeilijk te zeggen. Maar de laatste jaren is het arresteren van vermeende terroristen routine geworden voor de Indonesische antiterreurpolitie. 

De politie ontdekte later dat haar man banden had met Islamitische Staat

De meest recente was de arrestatie van een vrouw, vermoedelijk lid van de ontbonden Hizb ut-Tahrir groep. Zij richtte op 26 oktober een pistool op bewakers van het presidentieel paleis. De politie ontdekte later dat haar man banden had met Islamitische Staat. Tien dagen eerder arresteerde de politie een leraar van een openbare school in Oost-Java. Hij was, volgens de politie, lid van Jemaah Islamiyah, de groep die verantwoordelijk was voor dodelijke aanslagen in het begin van deze eeuw, waaronder de bomaanslagen op Bali.

Geen bommen maar politiek als wapen

Toch is het aantal bomaanslagen de laatste jaren drastisch afgenomen. Niet alleen omdat ze minder effectief zijn, ook omdat terreurgroepen zoals Jemaah Islamiyah hun strategie veranderde. Van het gebruik van bommen stapten zij over naar pogingen om de regering via het democratische proces te beïnvloeden.

Door samen met leden van verboden groepen als Hizb ut-Tahrir en Islamic Defenders Front deel te nemen aan de politiek, willen zij de nationale ideologie veranderen in de islamitische sharia. Zij beseffen dat het onmogelijk is een kalifaat te vestigen zonder eerst politieke macht te verwerven. Daarom scharen radicale groeperingen zich achter een kandidaat van wie zij denken dat die hun zaak zal steunen.

In juni spraken zij hun steun uit voor de voormalige gouverneur van Jakarta, Anies Baswedan. Hij stelt zich begin 2024 kandidaat voor het presidentschap. Zij zien in hem iemand die hun islamitische kalifaataspiraties kan verwezenlijken.

Baswedan voorgedragen

Begin deze maand droeg de Nationale Democratische Partij  Baswedan officieel voor. De Islamitische Partij voor Gerechtigheid en de Democratische Partij van voormalig president Susilo Bambang Yudhoyono zouden zich bij de coalitie aansluiten om hem te steunen. Volgens sommige waarnemers is het radicalisme tijdens het presidentschap van deze Yudhoyono (2009-2014) sterk toegenomen. Baswedan heeft bovendien nauwe banden met radicale groeperingen en geestelijken, zoals de voormalige leider van het Islamic Defenders Front Muhammad Rizieq Shihab.

Baswedan staat in nationale enquêtes in de top drie van favoriete kandidaten

Wat betekent dit voor Indonesië? De benoeming van Baswedan opent voor radicale groeperingen de deur om mogelijk invloed uit te oefenen op de hoogste en machtigste functionaris van het land. Baswedan staat in nationale enquêtes in de top drie van favoriete kandidaten. Het zou rampzalig zijn mocht hij de verkiezingen in 2024 winnen. Hij zal zich waar waarschijnlijk inschikkelijk opstellen tegenover radicale groeperingen en onder druk staan om hen terug te betalen voor hun steun.

De angst van de huidige president

De huidige president Joko Widodo waarschuwde partijleiders onlangs voorzichtig te zijn met het nomineren van een presidentskandidaat. Widodo’s grootste angst is dat met Baswedan als president zijn eigen inzet om vrede en harmonie tot stand te brengen teniet wordt gedaan. 

Zijn angst wordt gedeeld. Velen vrezen dat Baswedan’s onvermogen om het radicalisme aan de kaak te stellen tot chaos zal leiden. Het ergste scenario is dat Indonesië dezelfde kant opgaat als Afghanistan, dat in beroering is sinds de Taliban opdoken. De Taliban is immers een inspiratiebron voor Indonesische jihadisten.

De meerderheid van de Indonesiërs wil niet dat een dergelijke situatie zich gaat voordoen. De enige manier om de seculiere ideologie van Indonesië intact te houden, is door te stemmen op iemand die doorgaat met wat Widodo is begonnen, en die radicale groeperingen in toom blijft houden.

Dit artikel verscheen op ucanews.com. Vertaling en bewerking door Jan Peters SJ.

Foto: links Anies Baswedan, voormalig gouverneur van Jakarta en presidentskandidaat voor de verkiezingen van 2024. DFAT | Timothy Tobing