Michaël Merrigan leest op sociale media steeds vaker oproepen tot gerechtigheid waar een grote hardheid achter schuil lijkt te gaan. Natuurlijk loopt er veel verkeerd in de wereld, maar die neiging naar harde gerechtigheid, zo denkt hij, zegt toch eerder iets over onszelf.

Ik heb een X-account, al post ik er niet zoveel op. Nu eens deel ik enkele aankondigingen of links die me interessant lijken, dan weer is het weken stil op mijn profiel. Ik gebruik X vooral om, half gedachteloos, door het nieuws van de dag te scrollen. Of, als er eens wat loos lijkt in de stad, te kijken wie wat weet.

Elkaar het ergste toewensen

Iedereen die op X zit, weet dat er veel onzin te vinden is. En dat standpunten er meedogenloos hard verwoord worden. Nee, voor onverdeelde vrolijkheid moet je er niet zijn. Dat wist ik natuurlijk zelf ook al wel even. En toch slaag ik er soms nog in me te verbazen over de berichten die ik er lees. Wat me de laatste tijd steeds vaker tegen de borst stuit, is de hardheid waarmee mensen elkaar, onder het mom van een roep om ‘gerechtigheid’, het ergste toewensen.

Die vaststelling lijkt aan te sluiten bij de al wel vaker aangehaalde ‘verharding’ van de samenleving, ook offline, en de toegenomen vraag naar (strafrechtelijke) repressie. Die begint al vroeg, zo blijkt. Zo kwam een kennis van me geschokt terug van een schoolbezoek waar ze met tieners over mensenrechten zou praten. Bleek dat veel van hen de doodstraf erg genegen zijn. Terwijl de afschaffing daarvan voor de generatie van mijn toch wat ontredderde kennis net een essentiële verworvenheid leek. Wie even op ‘doodstraf’ zoekt, vindt op X overigens meteen tientallen – al dan niet nieuwe en originele – misdrijven waarvoor die straf opnieuw zou moeten worden ingevoerd.

Wegkwijnende gevangenen

De roep om harde gerechtigheid uit zich ook in datgene waar we het oorverdovend níet over hebben. De situatie in de overbevolkte Belgische gevangenissen, bijvoorbeeld, die al jarenlang dramatisch is. Of de situatie van geïnterneerden, mensen die misdrijven pleegden maar daar door hun geestestoestand niet voor verantwoordelijk kunnen gehouden worden. Zij kwijnen zonder echte hulp jarenlang weg. Hierover hoor je diezelfde zoekers naar gerechtigheid doorgaans veel minder. Misschien omdat ook het lot van deze mensen voor hen deel uitmaakt van de immanente gerechtigheid waar sommigen zo uitdrukkelijk naar lijken te verlangen.

De drang om die zogenaamde gerechtigheid met harde hand afgedwongen te zien, lijkt zich ook in de hoofden te hebben genesteld van velen die zich christen noemen. Wie er – al dan niet per ongeluk – eens komt, weet het wel: Catholic Twitter is niet per se het fijnste hoekje van X. Wie wel eens op zoek gaat naar discussies over religie en geloof, vindt weliswaar enkele boeiende accounts. Maar wil toch ook, en vooral, vaak gillend wegscrollen.

De paus die de hoop uitdrukte dat de hel leeg is

Zo was er bijvoorbeeld de ophef over de recente uitspraken van de paus, die de hoop uitdrukte dat de hel leeg is. Wat volgde was veelal geen boeiende theologische discussie over universalisme, maar een eindeloze reeks vlijmscherpe en afwijzende reacties. Die wekten de indruk dat de auteurs van deze berichten vurig hoopten dat de hel bestaat en het, voor de anderen uiteraard, dringen is aan de poorten ervan. Daarbij kon ik me niet van de indruk ontdoen dat sommigen onder hen praatten alsof hun eigen levenskeuzes pas echt van waarde konden zijn als diegenen die een andere weg hadden gekozen voor die andere keuze genadeloos de rekening zouden krijgen gepresenteerd.

Donker in het eigen hart

Zoals de waard is, vertrouwt hij zijn gasten, wordt wel eens gezegd. Daarmee wordt bedoeld dat je oordeel over een ander vooral afhangt van hoe je zelf in het leven staat. Het komt me soms voor dat ook de roep om dit soort harde gerechtigheid iets donkers in het eigen hart verraadt. Gerechtigheid die gedefinieerd wordt in termen van het lijden van anderen, al zijn die anderen daders, kan vooreerst geen echte gerechtigheid zijn. Maar dit verlangen naar harde gerechtigheid richt ook grote schade aan in onszelf. Verankert in onszelf net datgene – het leed, de haat, de pijn – waartegen we ons zeggen te verzetten.

De verleiding om in dergelijke termen te denken zit in ons allemaal. Maar in de herberg die X heet, is de drempel om het slechtste in anderen te zien en voor anderen te wensen, wel erg laag geworden. Ik denk dat ik mijn dorst naar informatie voorlopig toch maar elders les.

Foto door engin akyurt via Unsplash