Met een fietsrally en een wereldcafé geeft de kleine kapelgemeenschap van Ides Nicaise handen en voeten aan klimaatrechtvaardigheid in haar stad Leuven. Waarom doet ze dat en wat is het effect?

Ik hoor thuis in een kleine maar erg actieve kapelgemeenschap rond een huis van Dominicanen in Heverlee bij Leuven. We hebben onder andere een Wereldgroep, die zich de voorbije maanden in de kijker heeft gewerkt met een heuse campagne rond klimaatrechtvaardigheid in onze stad. Het was vooral de filmdocumentaire ‘The Letter’ die onze groep een adrenalinestoot gaf. In die film zagen we hoe Paus Franciscus enkele milieu-activisten uit verschillende werelddelen bijeen riep om zijn boodschap in een wereldwijde beweging te helpen omzetten. De film toont trouwens duidelijk hoe de klimaatopwarming niet alleen een bedreiging voor de toekomst van de planeet is, maar dat ze nu reeds miljoenen slachtoffers maakt. We zien onder andere ‘live’ hoe een dorp aan de Senegalese kust stilaan overspoeld wordt door de stijgende zeespiegel.

“Een echte ecologische aanpak is altijd een sociale aanpak”

Paus Franciscus schrijft in Laudato Si: “Een echte ecologische aanpak is altijd een sociale aanpak. Het ecologische debat moet gaan over rechtvaardigheid, en zowel de schreeuw van de aarde als die van de arme horen.” En verder: “Het menselijk bestaan is gebaseerd op drie fundamentele en nauw met elkaar verbonden relaties: de relatie met God, met de naaste en met de aarde.” Kortom, de aarde redden is in zekere zin ook het Rijk Gods redden. De opwarming van de aarde beperken, is geen loutere zaak van eigen lijfsbehoud, maar een goddelijke oproep en een verantwoordelijkheid voor de meest kwetsbare mensen van vandaag, en voor alle generaties die na ons komen.

Een hedendaagse zondvloed

De ongeziene waterramp in Pakistan in 2022 doet denken aan het Bijbelverhaal van de Zondvloed. Die wekenlange waterbom, gevolgd door een zware overstroming wordt in het Oude Testament gezien als een straf van God voor het materialisme en de losbandigheid van de mensen. Een hedendaags Zondvloedverhaal zou op dat punt alvast verschillen van het Oudtestamentische, dat de ramp niet door God maar door mensen is veroorzaakt. De aanleiding zou wel ongeveer dezelfde blijven: het losgeslagen groeimodel – het respectloze materialisme dat de aarde plundert en de natuur vernietigt.

God zet zijn regenboog in de wolken als teken van een nieuw verbond

Maar wat op het Zondvloedverhaal volgt is bemoedigend: God zet zijn regenboog in de wolken als teken van een nieuw verbond. Hij roept Noach en zijn familie op om de aarde mee te ‘her-scheppen’. Zij worden aangesteld als behoeders van de biodiversiteit. Zij redden niet alleen hun kinderen, maar ook een hele reeks diersoorten om na de Zondvloed de aarde opnieuw te bevolken. En God zegent hen met de belofte dat – als het van Hem afhangt – Hij de ramp geen tweede keer zal laten gebeuren. (Helaas hangt het nu niet alleen meer van God af…)

Hoe creëer je impact?

Als kleine gemeenschap moesten we natuurlijk medestanders zoeken om een actie met enige impact te kunnen organiseren. Leuven is een broeinest voor sociale innovatie: al snel vonden we vier organisaties die concreet met klimaatrechtvaardigheid met kwetsbare groepen op lokaal niveau aan de slag waren. Bij wijze van kennismaking organiseerden we een fietsrally in kleine groepen van de ene naar de andere organisatie waar we telkens uitleg kregen over hun aanpak: een leasing-project met e-fietsen voor mensen met een laag inkomen, een ‘maakleerplek’ van de kringloopeconomie, een sociale kruidenier en een sociaal renovatielab voor oude woningen. De fietsrally gaf aan de deelnemers een concreet beeld van ‘werken aan klimaatrechtvaardigheid’; hij droeg ook bij aan de zichtbaarheid van de projecten voor een ruimer publiek, en zal ze hopelijk op termijn ook nieuwe vrijwilligers en/of financiële steun opleveren.

Klimaatverandering tegengaan is een gedeelde verantwoordelijkheid van alle mensen

Onze volgende publieke actie was gericht op handelingsbekwaamheid en gedragsverandering. Het risico m.b.t. klimaatverandering is dat mensen verlamd raken door een gevoel van machteloosheid: zijn het niet alleen politici en wetenschappers die de opwarming een halt kunnen toeroepen? Paus Franciscus draait het argument om: Hij pleit in Laudato Si wel voor staatsmanschap en sterkere internationale instellingen. Maar tegelijk benadrukt hij dat het in de kern gaat om een gedeelde verantwoordelijkheid van alle mensen: “Elke technologische oplossing die de wetenschap voorstelt, zal onmachtig blijken (…) als de mensheid haar kompas verliest, als we de hoge motivatie uit het oog verliezen die ons in harmonie doet leven, die ons offers doet brengen en anderen goed doet behandelen.”

Wereldcafé

Als concrete voorzet tot individuele en collectieve gedragsverandering organiseerden we (onder andere) een wereldcafé met verschillende thematafels (van voeding tot mobiliteit, van onderwijs tot energiezuinig wonen). Uit elke thematafel borrelden een aantal concrete ideeën op waarmee deelnemers (bijgestaan door deskundigen) elkaar kunnen inspireren.

Hoe vertaal je concrete Bijbelse waarden in klimaatvriendelijk beleid voor de meest kwetsbare medeburgers?

De namiddag eindigde met een panelgesprek met enkele kopstukken uit het Leuvense beleid en vertegenwoordigers van basisinitiatieven, over het spanningsveld tussen klimaatvriendelijk en budgetvriendelijk wonen. Leuven is wat wonen betreft de duurste stad van Vlaanderen, en het streven om de stad klimaatneutraal te maken tegen 2030 dreigt de woonkosten nog verder de hoogte in te jagen. Er werd dus stevig gediscussieerd over strategieën om beide doelstellingen beter met elkaar te verzoenen op lokaal bestuursniveau. Zo wilden we ook onze beleidsmakers helpen zoeken: hoe vertaal je concrete Bijbelse waarden in klimaatvriendelijk beleid voor de meest kwetsbare medeburgers? En even belangrijk: hoe doe je dat samen met hen?

Terugblikkend op onze acties, beseffen we nu dat ze wellicht slechts een begin zijn van iets dat we niet meer mogen loslaten.

Bekijk de hele film The Letter hier of bekijk de trailer hieronder.