De Indiase jezuïet Stan Swamy strijdt al decennia voor de rechten van de armen in India. Tot grote ergernis van de machthebbers, die hem oppakten omdat hij een maoïstische terrorist zou zijn.

Update: op maandag 5 juli 2021 is pater Stan Swamy SJ overleden aan de gevolgen van het coronavirus.

Op 15 januari 2021 zit de 83-jarige Indiase jezuïet Stanislaus Lourduswamy, beter bekend als pater Stan Swamy, honderd dagen ten onrechte in de gevangenis. Hij wordt verdacht van ‘maoïstisch terrorisme’. Mensenrechtenactivisten denken echter dat pater Stan Swamy de prijs betaalt voor zijn jarenlange inzet voor de Adivasi’s, de in stammen levende oorspronkelijke bevolking van India.

Voor Stan Swamy, die parkinson heeft, is dat hulpmiddel onmisbaar.

Jezuïet Stan Swamy werd op 8 oktober 2020 gearresteerd en werd door de Indiase dienst terrorismebestrijding (NIA) 1500 kilometer verderop gevangen gezet. Tijdens zijn arrestatie werd hij gescheiden van zijn rietje. Voor Stan Swamy, die parkinson heeft, is dat hulpmiddel onmisbaar om goed te kunnen eten en drinken. Dat het lange tijd niet lukte om hem van een rietje te voorzien, is tekenend voor het onrecht dat hem wordt aangedaan. ‘Niet ons probleem’, liet de NIA weten.

Zestien “terroristen” opgepakt

De 83-jarige jezuïet is gearresteerd onder de anti-terrorismewet. Met Stan Swamy werden vijftien andere mensenrechtenactivisten opgepakt, waaronder een prominente geleerde van het kastenstelsel, een hoogleraar linguïstiek en een 81-jarige dichter. De aanklacht van ‘maoïstisch-terroristische propaganda’ hangt samen met ongeregeldheden in de deelstaat Maharashtra op 1 januari 2018. Daar raakten bij een nieuwjaarsfeest Dalits in conflict met Indiërs uit hogere kasten. Er viel één dode en dertig gewonden. 

Dalits zijn de ‘onaanraakbaren’, staan onderaan de maatschappelijke ladder en vallen buiten het kastenstelsel. Pater Stan Swamy komt al decennia op voor hun rechten, maar bij de gevechten in Maharashtra was hij niet aanwezig en hij zegt geen sympathie te hebben voor het maoïsme. Toch oordeelde een speciale rechter dat de beschuldigingen serieus genoeg waren hem in ieder geval tot 23 oktober vast te houden. Inmiddels zijn we honderd dagen verder.

Waarom is pater Stan Swamy dan wel opgepakt?

Maar als hij geen terrorist is, wat is er dan wel aan de hand? Het lijkt een ordinaire machtsingreep om af te komen van de jezuïet die het overheden en de machtige mijnindustrie lastig maakt met zijn werk. De Indiase mensenrechtenactivist en jezuïet Cedric Prakash zei het in een tv-interview als volgt: “Ze creëren angst. Als ze een 83-jarige kunnen opsluiten, die zijn leven heeft gewijd aan de armen, wie is dan nog veilig?”

Ons werk gaat tegen de overheid in.

Pater Stan Swamy springt al tientallen jaren in de bres voor de inheemse volkeren (Adivasi’s) en voor de Dalits, die ongeveer een kwart uitmaken van de bevolking van de Indiase deelstaat Jharkhand. Een rode draad is zijn bezorgdheid over hun grondrechten. In een interview zei haar daarover: “Ons werk gaat tegen de overheid in. Wij pleiten voor gelijkheid, in een samenleving waar vijf procent van de bevolking de meerderheid van de bodemschatten bezit.”

Het lot van de Adivasi’s is in de laatste decennia nauw verbonden met het door droogte verschroeide land waar ze wonen. Zij zijn arm en wanhopig hoewel hun grond boordevol waardevolle mineralen zit. Hun aanwezigheid zit de mijnindustrie in de weg. Zo maar een paar voorbeelden van zijn werk. Pater Stan Swamy wees de Adivasi’s op hun (land)rechten, waar ze meestal geen idee van hadden. Hij waarschuwde als ze niet werden gecompenseerd voor land dat zonder hun toestemming was ingenomen om er mijnen op te bouwen. Hij ging naar de rechtbank om te pleiten voor de vrijlating van honderden jonge mensen die volgens hem onterecht tot maoïstische rebellen waren bestempeld en zonder proces in de gevangenis zaten.

Van nut zijn voor de Adivasi’s

De inzet van de 83-jarige pater voor de Adivasi’s komt voort uit zijn verlangen om zijn leven in dienst te stellen van anderen. “Als student vroeg ik me af waar ik het meest nodig was en dacht eraan in centraal India te werken, waar Adivasi’s leven op land vol mineralen.” Na zijn vormingstijd als jezuïet ging Stan Swamy voor twee jaar naar Jharkhand om daar de problemen van binnenuit te begrijpen en te bestuderen. Vijftien jaar later, na leiding te hebben gegeven aan het Indisch Sociaal Instituut, ging hij opnieuw naar Jharkhand in de hoop dat zijn expertise van nut kon zijn voor de Adivasi’s. 

Wat met mij gebeurt, is niet uniek en het gebeurt niet alleen met mij.

Sindsdien heeft hij verschillende aanvaringen aanvaardingen gehad met de politie. “Omdat we vragen stellen, worden we lastiggevallen”, zegt hij daar zelf over. Vlak voor zijn arrestatie in oktober 2020 liet hij in een video nog van zich horen. Wist hij wat hem boven het hoofd hing? Met zachte stem zegt hij: ‘Wat met mij gebeurt, is niet uniek en het gebeurt niet alleen met mij. Het is een breder proces dat door het hele land plaatsvindt. We weten allemaal hoe prominente intellectuelen, advocaten, schrijvers, dichters, activisten, studenten en leiders in de gevangenis belanden omdat ze een hun tegengeluid lieten horen of omdat ze vragen stelden aan de heersende machten in India.’ 

Brief van EU-parlementariërs

Wereldwijd klinkt de roep om pater Stan Swamy en de vijftien andere gevangenen onmiddellijk vrij te laten. Twintig EU-parlementariërs vroegen in een brief aan de minister-president van India speciale aandacht voor de zaak van de jezuïet. “Hij verkeert in een kwetsbare fysieke toestand staat. Zijn gevangenschap heeft de laatste maand ongetwijfeld zijn gezondheid aangetast en we maken ons zorgen over zijn welzijn te midden van de covid-19 pandemie. We dringen er bij u op aan om hem onmiddellijk op humanitaire gronden vrij te laten.” De brief is van 18 december en heeft geen gehoor gekregen.