Michael Nefkens bezocht een uitvaart in een moderne kerk. Plechtig, verzorgd; maar zonder enige verwijzing naar een groter geheel. Waarom hebben eeuwenoude woorden en vormen afgedaan?

Vandaag de begrafenis bijgewoond van een bijzondere, elegante dame, die al jong weduwe was geworden. E. heb ik één keer in de Schubertstraat de hand geschud. Vrijdagmiddag had zij nog met haar beste vriendin – een vriendschap uit de Leidse studententijd – doorgebracht, de avond bij de Rotary, en ‘s avonds laat nog met haar nieuwe Amsterdamse liefde gebeld. E. was een BN’er. Als neerlandica en kunsthistorica heeft zij hét boek over Sint Nicolaas geschreven, en werd als de deskundige bij uitstek hierover voor radio en tv benaderd. In het Haagse had zij ook nog een belangrijke rol gespeeld in het museum over de in de ogen van E. beste Nederlandse schrijver ooit, Louis Couperus.

Gedragen door zes mannenschouders is E. de kerk in- en uitgedragen – prachtig traditioneel gebaar.

E. was goed op de hoogte met het katholieke erfgoed. De bijbehorende gangbare feestdagen, inclusief Driekoningen, werden thuis gevierd. E. kon, wat niet iedere katholiek kan, het verschil duiden tussen Maria Hemelvaart, de gebruikelijk aanduiding van 15 augustus, en Maria ten Hemelopneming, de correcte benaming voor deze katholieke feestdag.

Gedragen

De uitvaart vond plaats in de Moeder Godskerk. Een moderne kerk, gebouwd in de oervorm van de mensheid: de piramide. Gedragen door zes mannenschouders is E. de kerk in- en uitgedragen. Prachtig traditioneel gebaar. Van andere riten was geen sprake. Ik heb geen priester gezien. Bij mij rees de vraag waarom deze vrouw niet met de gebruikelijke katholieke ritus uitgeleide is gedaan. Kon E. zich hier niet, niet meer in vinden? Of haar familie niet? Of haar nieuwe liefde niet?

Ik heb naar oprecht uitgesproken toespraken geluisterd, afgewisseld met mooie, passende muziekfragmenten: zeer verzorgd. Gedragen. Maar waar de piramide in haar vorm probeert naar de hemel te reiken, vond dit binnen de piramide niet plaats. De gekozen muziekfragmenten waren hemels, absoluut. De eeuwenoude katholieke riten van zegeningen met water en wierook bleven echter achterwege, de even oude gebeden werden niet uitgesproken. De verwijzingen naar een groter geheel, van een allesomvattende liefde, die nog groter is dan de liefde waarmee E. in haar leven haar omgeving heeft gevormd en verrast, bleven achter de horizon.

Behoefte

Is de taal en de vormgeving van de huidige kerk te bombastisch, zoals de onlangs overleden Milanese kardinaal Carlo Martini zei, waardoor mensen afhaken? Of, word je niet meer vol aangezien als je je committeert aan een niet-tastbare, niet-materiële werkelijkheid, en poetsen we onze gevoelens en ideeën hierover onder sociale druk weg? Of… ik weet het niet. Ik zie een mooie, veel te jong overleden vrouw, die op een indrukwekkende manier toch de kerk in- en uitgedragen wordt, maar voor een leeg altaar, zonder letterlijk uitgesproken verwijzingen naar God. Wel een behoefte – maar waar blijft het kerkelijk antwoord?