Wat leeft er onder gelovigen? Jos Moons hoopt dat kerkelijke leiders de spaarzame kansen om daarachter te komen met open armen ontvangen.

Synodaliteit verrijkt de kerkelijke woordenschat. Woorden als democratie, enquête, dialoog, transparantie doen hun intrede in de kerk. We kennen de woorden, want we leven in een democratie; bedrijven en de overheid peilen de stand van het land via vragenlijsten of enquêtes; we proberen in gesprek te blijven met familieleden met andere visies, en van bestuurders verwachten we transparantie in hun besluitvorming. Maar in de kerk zijn de woorden nieuw.

Je kunt ook doorschieten in voorzichtigheid

Ze roepen in sommige middens dan ook bezorgdheid en weerstand op. Waarheid en wijsheid uit vroeger tijden, waarin God herkend en vermoed werd, gooit de kerk liever niet te snel overboord. Dat lijkt me lovenswaardig. Maar je kunt ook doorschieten in voorzichtigheid. 

Aartsbisschoppelijk paleis

Soms lijkt het bijvoorbeeld of je pas wat over synodaliteit mag zeggen nadat je eerst beleden hebt dat de kerk geen democratie is. Alsof de kerk niet baat heeft bij wat meer inspraak. Bovendien, als we gaan zeggen wat de kerk niet is, moeten we óók uitgebreid belijden dat de kerk geen monarchie is en dat een hofcultuur haar misstaat. Dat laatste is voorlopig een groter gevaar dan het eerste. Zowel in Mechelen als in Utrecht woont de aartsbisschop in een ‘aartsbisschoppelijk paleis’, met wapenschild en privileges als chauffeur, secretaresse, enzovoorts. Hoezo is de kerk niet van de wereld?

Als je goed kijkt, zie je dat we als kerk veel te danken hebben aan ‘de wereld’. De ‘basilica’-stijl van bijvoorbeeld oude Romaanse kerken of de Sint-Jan van Lateranen, is afgekeken van Romeinse overheidsgebouwen. Het kazuifel is geïnspireerd op een soort mantel die in het gewone leven werd gedragen. En in onze tijd: zonder kritische journalisten zouden we nog steeds misbruikzaken in doofpotten stoppen. 

Begroet de nieuwigheid

Ik hoop dan ook dat bisschoppen en theologen de enquêtes van de afgelopen maanden met een open geest lezen. Die van Zij heeft een verhaal, waarin meer dan tweeduizend vrouwen aan het woord kwamen; die van de studievereniging Canonica (KU Leuven), waarin bijna tweehonderd jongeren aan het woord kwamen; die van het bisdom Den Bosch; eerder al die van het Nederlands Dagblad en Trouw. Misschien zit er wel een dankbetuiging in?

Zoveel kansen hebben bisschoppen en theologen niet

Natuurlijk is een enquête ook maar een enquête. Onvoldoende om volop de synodale geest van dialoog en uitwisseling mee te beleven. Wellicht ook wat gemakkelijk: je hoeft alleen maar te zenden, en niet te ontvangen. Toch denk ik dat ook deze wereldse nieuwigheid begroet moet worden. Zoveel kansen hebben bisschoppen en theologen niet – maken ze niet – om te horen wat er leeft onder de gelovigen.

Afbeelding: kapel gemaakt van oude glas-in-loodramen, door Heywood&Condie.