Deze week vergaderen de Amerikaanse bisschoppen. Jezuïet Jim McDermott geeft in deze voorbeschouwing een helder inzicht in de situatie van de kerk in zijn land. Maar zien de bisschoppen ook wat hij ziet? “Sommigen lijken vastbesloten om het enkel op te nemen voor ‘hun eigen kant’.”

Onze Amerikaanse bisschoppen komen deze week bijeen in Washington. En tussen alle berichten over hun gespreksonderwerpen – zoals een document over de eucharistie – zal het resultaat van een enquête onder geestelijken, dat op 2 november werd vrijgegeven, u wellicht zijn ontgaan.

Ik vraag me af of het niet de kanarie in de kolenmijn van de katholieke kerk van vandaag is

Hieruit bleek dat meer dan de helft van de priesters in ons land pessimistisch is over de toestand van de kerk. Eenenvijftig procent gaf aan dat de kerk er “niet zo goed” aan toe is, en nog eens dertien procent beschreef de situatie als “slecht”. Hoewel het onderzoek ook een diepe kloof aan het licht bracht tussen jongere priesters, die politiek conservatiever zijn en paus Franciscus minder steunen, en hun oudere collega’s, delen beide groepen hetzelfde pessimisme.

De kanarie in de kolenmijn

Dat het moreel van priesters in ons hele land daalt, is niet bepaald stop-de-persen-nieuws. Maar ik vraag me af of het niet de kanarie in de kolenmijn van de katholieke kerk van vandaag is. In 2018 waren er ruim 17.000 katholieke parochies in de Verenigde Staten en 37.300 priesters, van wie iets minder dan de helft 70 jaar of ouder was. Veel van die 70-plussers zijn gepensioneerd of werken toch nog parttime. Van dat aantal zijn er 11.600 lid van een religieuze orde en velen van hen zullen zeker niet voltijds in parochies dienst doen.

We naderen het moment dat er in het beste geval slechts één voltijdse priester is voor elke parochie in de Verenigde Staten. Deze priesters werken op veel plaatsen zonder veel steun van de bredere institutionele structuren van de kerk. Zesentwintig Amerikaanse bisdommen hebben tot nu toe faillissement aangevraagd als gevolg van misbruikzaken; vier daarvan behoren tot de top-25 grootste bisdommen van het land. Volgens officiële tellingen verloren parochies in het hele land gemiddeld veertig tot zestig procent van hun wekelijkse collecte tijdens de COVID-19 pandemie, en lopen ze nog steeds vijftien tot dertig procent mis. Ondertussen zien de 86 armste bisdommen in hun inkomsten een daling van vijftig tot negentig procent.

Misbruik in de kerk

Ook de almaar voortdurende onthullingen over misbruik in de kerk hebben veel invloed op het werk van de priesters. In een recent onderzoek onder jonge katholieken noemde meer dan veertig procent de misbruikzaken en het standpunt van de kerk over homoseksualiteit als belangrijke redenen voor hun gebrek aan betrokkenheid bij het parochieleven. Slechts dertien procent zegt één keer per week naar de mis te gaan, en van hen denkt een derde dat ze na de pandemie minder zullen gaan. 

In een onderzoek in opdracht van het jezuïetentijdschrift America eerder dit jaar zei 34 procent van de katholieken zich te schamen om zich als katholiek te presenteren vanwege de manier waarop de kerk het seksueel misbruik behandelt. Slechts 37 procent van hen die wekelijks naar de kerk komen vond katholieke priesters “zeer betrouwbaar” in zaken van geloof en moraal (hoewel meer dan de helft hun eigen parochiepriesters wel “zeer betrouwbaar” vond).

In hoeverre zijn we zelf medeplichtig aan het misbruik en de doofpot?

Ik kan niet voor andere priesters spreken, maar iedere keer dat ik mezelf als priester voorstel, verwacht ik wantrouwen. En die reactie vind ik begrijpelijk gezien de enorme omvang van de seksueel misbruikcrisis, maar het is wel erg vermoeiend. Elke keer dat er een nieuwe reeks onthullingen naar buiten komt, zoals in 2018 in de nasleep van het nieuws en het rechtbankverslag over het misbruik van kinderen en seminaristen door kardinaal Theodore McCarrick, verdiept zich die impact op mij persoonlijk. Wat is dit instituut waaraan we ons leven hebben gegeven, kunnen wij als priesters ons afvragen, en in hoeverre zijn we zelf medeplichtig aan het misbruik en de doofpot?

Kruistocht tegen Joe Biden

Intussen lijkt het erop dat sinds de presidentsverkiezing van 2020 veel bisschoppen een persoonlijke kruistocht zijn begonnen tegen president Joe Biden en, in sommige gevallen, tegen paus Franciscus. De vraag wie in aanmerking komt voor het ontvangen van de communie is een reële vraag. Maar laten we het dan niet alleen hebben over de onschendbaarheid van het menselijk leven of de plaats van de kerk in de wereld, maar ook over de diepere betekenis van de eucharistie. Onenigheid over de antwoorden op dergelijke vragen hoeft geen reden tot wanhoop te zijn. Keer op keer in de loop van zijn pausschap heeft paus Franciscus benadrukt, dat een eerlijke uitwisseling van meningen en ervaringen essentieel is voor de diepere gemeenschap die wij allen zoeken.

Maar waar is bij de bisschoppen eenzelfde energie, wanneer het gaat om de ondersteuning van de steeds kleiner wordende groep mannen waar zij op vertrouwen? Hoe verwachten de leiders van de Amerikaanse kerk dat deze over tien jaar zal functioneren met deze afnemende aantallen en hun groeiende belasting?

Men zou verwachten dat bisschoppen de kloof tussen de verschillende groepen priesters (en katholieken) proberen te overbruggen, maar sommigen lijken vastbesloten om het enkel op te nemen voor “hun eigen kant”. Ook deze houding van bisschoppen vergroot de verdeeldheid en spanning binnen het priestercorps.

Een omslagpunt in de Amerikaanse kerk

Erg genoeg zien we nog geen verandering opdagen aan de horizon. Paus Franciscus heeft een commissie ingesteld om advies uit te brengen over de wijding van vrouwelijke diakens, en één op de drie Amerikaanse bisschoppen juicht dit toe. Maar de personeelsproblemen van de Amerikaanse kerk vereisen veel directere en drastischer oplossingen.

De bisschoppen hebben altijd veel zaken op hun gezamenlijke agenda, maar ik denk dat veel priesters erop zullen aandringen dat er belangrijker zaken aan de orde zijn in onze wereld en in onze kerk. 

Ironisch genoeg, kun je misschien aanvoelen dat dit een goede zaak zou kunnen zijn

Op een gegeven moment, en wellicht is die tijd al gekomen, zullen we een omslagpunt bereiken in het vermogen van de Amerikaanse kerk om de sacramenten voor alle katholieken te bedienen.

Ironisch genoeg, kun je misschien aanvoelen dat dit een goede zaak zou kunnen zijn. Het kan verandering afdwingen. Maar inmiddels betekent het ook, dat veel goede mensen die hun hele leven aan de kerk hebben gewijd, door de mazen van het net zijn gevallen.

In deze podcastaflevering van America Magazine hoor je meer over de ‘Communion Wars’ in de Verenigde Staten.

Vertaling door Jan Peters SJ.