De theologen van Leuven hebben bij gelegenheid van het Pausbezoek aan België komend weekend, een bundel essays uitgebracht. Peter Nissen vindt het jammer dat de Paus geen Nederlands leest. Want in de bundel vindt hij goede ideeën die de Paus goed zou kunnen gebruiken bij de tweede zitting van de synode die meteen na zijn bezoek begint.

Van 26 tot en met 29 september bezoekt paus Franciscus België en Luxemburg. Het is jammer dat de paus na zijn terugkeer uit België weer meteen aan de slag moet met de tweede zitting van de bisschoppensynode over synodaliteit. Die begint op maandag 30 september met de voorbereidende retraite onder leiding van de  dominicaan Timothy Radcliffe. Het is nog meer jammer dat de paus geen Nederlands leest. Beide zaken verhinderen hem namelijk om de bundel De bisschop van Rome en de theologen van Leuven te lezen die de Leuvense theologen bij gelegenheid van zijn bezoek hebben samengesteld, en vooral ook om dat te doen vóór de synodezitting. Want het boek bevat wel een en ander dat voor het luisteren naar de Geest en het spreken over de toekomst van de Kerk vruchtbaar kan zijn.

Visitekaartje

De paus zou daarvoor niet per se alle vierentwintig bijdragen hoeven te lezen. Het boek is een staalkaart van de interesses van de Leuvense theologen en er worden nogal wat stokpaardjes in bereden. Houdt een onderzoeker zich bezig met sport, dan gaat zijn boodschap daarover, en bestudeert hij of zij het gevangenispastoraat, volksdevoties of het beperken van rookgedrag, dan is dat het thema van de bijdrage. Dat maakt de bundel de moeite waard als een visitekaartje van de Faculteit Theologie en Religiewetenschappen van de KU Leuven. En aangezien de auteurs hun bijdragen in het Nederlands hebben geschreven en niet in één van de talen die de paus beheerst, zal het boek ook wel vooral zo bedoeld zijn, zoals redacteur Joris Geldhof in de inleiding zegt: als een presentatie voor het eigen taalgebied van de rijkdom en de creativiteit van de Leuvense theologie.

Veelkleurige antwoorden in een complexe zoektocht

Maar dat neemt niet weg dat een groot aantal bijdragen een strekking heeft die voor het synodale proces en de toekomst van de wereldkerk van belang kan zijn. De bundel getuigt van het besef, door decaan Bénédicte Lemmelijn in het voorwoord helder onder woorden gebracht, dat kerkleiders en theologen voor een gezamenlijke uitdaging staan: in de complexe wereld waarin wij leven antwoorden te vinden op de zoektocht van mensen naar zingeving en verbinding. En zoals de werkelijkheid veelkleurig is, zo zullen ook de antwoorden dat zijn.

Dat is een leiderschap dat flexibel is en rekening houdt met ieders eigenheid

Die uitdaging blijft ook niet zonder gevolgen voor de kerk. Wellicht niemand is zich daar meer van bewust dan paus Franciscus zelf, die daarom het wereldwijde synodale proces in gang heeft gezet. Verschillende bijdragen in de bundel reflecteren op dat proces. Ik licht er twee uit, die allebei gaan over de spiritualiteit die met dit proces gemoeid is en die – niet toevallig? – allebei van de hand zijn van een jezuïet.

Inspiratie van Benedictus en uit de middeleeuwen

Jos Moons, warm theologisch pleitbezorger van het synodaal proces, gaat te rade bij de Regel van Benedictus als inspiratiebron voor leiderschap in een luisterende kerk. Dat is een leiderschap dat een gemeenschap geleidelijk naar een keuze laat toegroeien, een leiderschap dat bovendien flexibel is, rekening houdt met ieders eigenheid en gekenmerkt wordt door wederkerigheid en geduld. Rob Faesen sluit de bundel af met een bijdrage waarin hij lering trekt uit de middeleeuwse spiritualiteit, meer precies uit de monastieke theologie en de Moderne Devotie, voor het luisteren naar het verleden zonder te vervallen in een terugval naar dat verleden, een fenomeen waarvoor paus Franciscus het neologisme indietrismo gebruikt (indietro betekent ‘achteruit’).  

Bénédicte Lemmelijn typeert in haar voorwoord de theologie als een kritische vriend van de kerk, die, zoals het Bijbelboek Wijsheid van Jezus Sirach ons voorhoudt, ‘niet naar de mond praat, maar waarachtig spreekt, ook als dat soms moeilijk is.’ De bundel van de Leuvense theologen legt daar op overtuigende wijze getuigenis van af. En daarmee heeft het pausbezoek aan de bijna zes eeuwen oude Leuvense universiteit al bij voorbaat iets moois opgeleverd.

Joris Geldhof (red.), De bisschop van Rome en de theologen van Leuven, Leuven: Peeters, 2024, XII+231 blz., € 30, ISBN 978-90-429-5407-6.