Crises in het land, crises in de wereld, crises in de kerk: hoe ze te overwinnen? Hoe taai ook, een grote ommekeer in een pijndossier is mogelijk, ziet Jan Peters bij paus Franciscus.

Prinsjesdag, de derde dinsdag in september, de dag waarop de Nederlandse regering weer haar plannen gaat ontvouwen om alle crises te bezweren. En daar zijn er heel wat van dit jaar: de klimaatcrisis, de stikstofcrisis, de energiecrisis, de inflatiecrisis, de vluchtelingencrisis, en dan ook nog de dreigende crisis binnen het kabinet. Daar komt nog bovenop de uitermate trage afhandeling van de toeslagenaffaire en van de aardbevingsschade in Groningen. 

Er ligt wel heel veel op het bordje. Denkt de regering daarin te slagen?

Weinig vertrouwen

Misschien de regering in een (geveinsd) optimisme wel, maar een (kleine) meerderheid van de bevolking geeft aan geen vertrouwen meer te hebben in de overheid. Sommigen vragen zich hardop af, of de overheid zelf niet al deze crises mede heeft veroorzaakt. 

Natuurlijk hoor en lees je vooral wat er allemaal misloopt,

Gebrek aan vertrouwen: je hoeft niet per se op de sociale media te kijken om de klachten te horen van burgers over een (lokale) overheid die vooral regeltjes wil stellen en handhaven en geen oog heeft voor de belangen van de burgers, laat staan hen wil helpen in hun problemen. Natuurlijk hoor en lees je vooral wat er allemaal misloopt, en dat is dan ook wat het meest blijft hangen.

Het zal in Vlaanderen niet echt veel anders zijn….

Oorzaak van afnemend vertrouwen

En in de kerk? Verwachten gelovigen dat de kerkelijke overheid de geloofscrisis zal oplossen, of de leegloop en de leegstand van de kerken, de mentale problemen van veel jongeren? En wordt ook in onze kerk het beleid niet gekenmerkt door een overvloed aan regeltjes en verboden en door medewerkers die het volgen van die regeltjes minutieus controleren? 

En houdt de kerkelijke leiding in het Vaticaan zich niet vooral bezig met het bewaken van de orthodoxie, het kritisch volgen van theologen, het onaantastbaar verklaren van ideeën, formuleringen en gebruiken uit een ver verleden? Is dit niet – zoals bij de burgerlijke overheid – een oorzaak van een afnemend vertrouwen?

De grote ommekeer van paus Franciscus

Paus Franciscus heeft dit probleem onderkend, gezien hoe taai het is, maar toch het initiatief genomen tot een grote ommekeer in de curie, het centrale bestuur van de kerk in het Vaticaan, en probeert er iets aan te doen. Hij beseft dat een ware mentaliteitsverandering nodig is. Zonder veel overleg heeft hij op 19 maart een vernieuwingsplan uitgevaardigd, dat met Pinksteren van kracht werd. Vreemd genoeg heeft hij dit plan als titel gegeven: “Praedicate Evangelium”, “Verkondig de Blijde Boodschap”. Vreemd, maar – zoals zo vaak bij hem – heel doordacht, want in deze titel geeft hij de nieuwe basistaak van de curie aan. Vanaf Pinksteren is hun centrale missie: meewerken aan de verkondiging van de Blijde Boodschap, de paus en de bisschoppen terzijde staan in deze meest wezenlijke taak van de verkondiging en de daaruit voortvloeiende pastorale zorg.

Naast andere fundamentele wijzigingen is deze wel de meest centrale

Even opvallend als deze titel is dat hij het bureau voor de Verkondiging in het centrum plaatst. Daarmee neemt het de plaats over van het bureau voor de Geloofsleer, dat vooral toezag op de orthodoxie van bisschoppen en theologen en op handhaving van de traditie. Naast andere fundamentele wijzigingen is deze wel de meest centrale.

Kan de overheid iets van de paus leren?

Wat zou het goed zijn als Franciscus er werkelijk in slaagt deze fundamenteel andere blikrichting in de curie tot stand te brengen.

En wat zou het helpen als ook de medewerkers van de bisdommen en de kerkprovincies deze mentaliteitsverandering zouden kunnen overnemen.

En zouden ook onze ministers en lokale overheden met hun medewerkers er niet iets van kunnen leren? De inhoud en de mensen centraal… In elk geval te laat voor deze Prinsjesdag.