Conservatieve en progressieve gelovigen hebben iets gemeen: beide groepen zwaaien graag met het vingertje. Door al dat gemoraliseer verliezen we het belangrijkste aspect van ons geloof uit het oog, meent Jos Moons SJ.

Het misbruik binnen de Kerk is een dieptrieste zaak. Er is veel leed aangedaan. Zowel door het misbruik zelf als door ontkenning en bagatelliseren. Wat het extra pijnlijk maakt is de flagrante tegenspraak tussen de moraal die voorgeschreven wordt en het eigen gedrag. Het commentaar van vrij gevestigd priester-kunsthistoricus Antoine Bodar vond ik verfrissend: de Kerk moet minder met het vingertje zwaaien.

Hoogte en breedte

In mijn jongere jaren heb ik heel wat moraliserende preken gehoord. Opmerkelijk genoeg juist van zogenaamd moderne priesters. Ze probeerden de verticale dimensie van het geloof te combineren met de horizontale. We moeten dus aan God én aan elkaar denken. Omdat het ten dele een antihouding is, tegen de tijd dat er in de Kerk inderdaad erg verticaal gedacht werd, stond soms van de weeromstuit alleen de horizontaliteit centraal. De viering moet fijn zijn, en we moeten goed zijn voor elkaar. De preken die daarbij horen vond ik niet om aan te horen – ik ging naar de Kerk en wilde theologie studeren om “de hoogte en de breedte en de diepte en de lengte” van Gods liefde, en niet om herinnerd te worden aan moraal.

Zwaaien met de vinger is überhaupt de plank misslaan

In mijn latere jaren heb ik echter gemerkt dat ook in conservatieve hoek moraal heel belangrijk is. Het gaat dan over veel meer dan de seksuele moraal (pil, condoom) en die rondom het leven (abortus, euthanasie). Het gaat ook over voorschriften in verband met liturgie (verboden liedteksten; intercommunie; kelkcommunie), levensvoering (samenwonen, naar de Kerk op zondag), theologische houding (eerbied en gehoorzaamheid), enzovoorts.

Vers één

Best interessant dat conservatief en progressief iets gemeenschappelijk hebben: beide zwaaien met het vingertje. Bodar raadt dat af. Ik ben het met hem eens. Wat mij betreft echter niet omdat het ongeloofwaardig is in de huidige situatie, en trouwens ook niet omdat moraal er niet toe doet. Zwaaien met de vinger is überhaupt de plank misslaan. Want in geloven gaat het niet in de eerste plaats om moraal, maar om een God die graag met ons van doen heeft. Een God die in ons geïnteresseerd is en ons gezelschap wil houden. Vader – Schepper, Zoon – Verlosser, Geest – Levendmaker, preciseert het Credo. Gratia gratis data, zomaar gegeven genade, zegt de traditie.

Moraal is vers twee. Pas als je vers één goed gezongen hebt, kun je verder met vers twee. En vers één is genade.

Illustratie boven dit artikel: Billy Frank Alexander Design/Stock.xchng