In de aanloop naar Hervormingsdag – 31 oktober – staat Ignis Webmagazine in een drietal artikelen stil bij de betekenis, actualiteit en spiritualiteit van de Reformatie. Deel 1: een inleiding van predikant Sigrid Coenradie.

31 oktober is het Hervormingsdag. Een dag waarop in protestantse kerken het begin van de Reformatie wordt gevierd. Op 31 oktober 1517 zou Maarten Luther zijn 95 stellingen op de deur van de Slotkapel te Wittenberg gespijkerd hebben. Of hij dat ook werkelijk gedaan heeft is onzeker. Het kan best legendevorming zijn. In ieder geval protesteerde Luther tegen de Room-Katholieke Kerk die naar zijn idee te ver was afgedwaald van de kern van het geloof. Niet voor niets deed hij dat één dag voor 1 november, Allerheiligen, de dag waarop waarop de kerk de heiligen gedenkt. Juist dat eerbetoon was in de ogen van Luther een vorm van bijgeloof geworden. Luther was niet tegen heiligen. Hij wilde hun voorbeeld graag volgen. Maar het aanbidden en aanroepen van heiligen vond hij een misstand. Alsof naast Jezus anderen tussen God en mens zouden moeten bemiddelen. En alsof doden dat zouden kunnen doen.

Op Hervormingsdag wordt veelal aandacht gegeven aan de centrale thema’s in de prediking en de reformatie van Luther. Luther wilde de kerk uiteindelijk weer terugbrengen bij de Bijbel, Jezus, de genade en het geloof – zaken die in de Rooms-Katholieke Kerk van zijn dagen op de achtergrond waren geraakt. De kerk was in zijn ogen soms meer instrument voor machtspolitiek, dan middel tot verbreiding van het evangelie van de persoon van Jezus Christus. Daarom wilde hij dat iedereen de Bijbel in zijn of haar eigen taal zou kunnen lezen. Met de uitvinding van de boekdrukkunst behoorde dat voor het eerst tot de mogelijkheden.

Weerklank

Luther publiceerde zijn stellingen aanvankelijk echter niet in het Duits (de volkstaal) maar in het Latijn (de taal van de geleerden in die dagen). Daarmee hoopte hij in theologie en kerk het gesprek over de verwording en noodzaak tot vernieuwing op gang te brengen. Als monnik en priester kreeg hij concreet met de gevolgen van de verwording te maken. Daartegen wilde hij de voornaamste boodschap van het evangelie, namelijk de vergeving door Jezus Christus, weer centraal stellen. De theologie van Luther wordt daarom soms wel de theologie van het kruis genoemd. Zijn poging werd door de toenmalige Paus Leo X niet erkend. Wel vonden Luthers stellingen binnen de kortste keren en over een breed front in de samenleving weerklank.

Op Hervormingsdag wordt in de protestantse kerken veelal gepreekt uit de brieven van Paulus, in het bijzonder de brief van Paulus aan de gemeente van Rome (de Romeinenbrief), waarin Paulus onder andere duidelijk wil maken een mens zichzelf niet door ‘werken’ of ‘de wet’ kan rechtvaardigen, maar dat het de Eeuwige is die de mens ‘om niet’ (gratis) genade schenkt. Deze gedachte, die het hart van de Reformatie vormt, vinden we in de protestantse kerkgebouwen terug. Geen uitbundige afbeeldingen en heiligenbeelden – dat leidt de mensen af van waar het werkelijk om gaat. Daarom ligt de nadruk op het woord (de Bijbellezing en een overweging) en de stilte. Zij vormen de kern van de protestantse erediensten.

De zondag voor 31 oktober (of op de dag zelf, als het op een zondag valt) heet Reformatiezondag. In Duitsland is ‘Reformationstag’ in sommige deelstaten nog steeds een officiële feestdag.