Op hervormingsdag blijf je niet stilstaan bij het historische feit van de Reformatie. Volgens Ben Frie toont deze dag ons de noodzaak om te zien naar ons innerlijk licht.

Onze medische apparatuur stelt ons in staat om letterlijk de weg naar binnen te gaan: tijdens een endoscopisch onderzoek kun je op een monitor het inwendig leven van je eigen lichaam in ogenschouw nemen, zacht verlicht door een led-lampje. Een wonderlijk gangenstelsel met onverwachte spelonken en structuren die slechts inzichtelijk zijn voor wie medisch geschoold is.

‘Leidslicht’

Het lijkt een symbolisch beeld voor de geestelijke weg naar binnen: het innerlijk leven kan ervaren worden als een onherbergzaam gangenstelsel waar soms onverwachte ruimtes oplichten. Johannes van het Kruis spreekt van ‘geen ander leidslicht dan wat er in mijn eigen binnenst brandde’.

Kunstenaar André Van Laere SJ (1921-2000) liet ons een beeld na dat in acrylverf als het ware beide situaties weergeeft. Wat daarin opvalt, is dat hij bijna verborgen een rode gloed laat oplichten in de inwendige gangen en vaag verlichte structuren. Voor mij werd dit een symboolbeeld voor het eigen innerlijk kompas, dat iedere mens in zich draagt. Het licht op, af en toe, en nodigt uit om het te volgen juist op die plekken of momenten dat er geen licht lijkt te branden.

Twee wegen

Hervormingsdag doet denken aan dat innerlijk leidslicht. In de roerige tijden van vijfhonderd jaar geleden moesten velen op zoek naar een nieuwe levensoriëntatie, omdat de vertrouwde wegen doodlopend waren geworden. Luther koos voor de moeizame weg van de kerkverlating, vertrouwend op hetzelfde leidslicht dat zijn tijdgenoot Ignatius van Loyola deed besluiten om ook tot hervorming over te gaan, maar dan van binnenuit. Hij koos voor trouw aan het bestaande instituut, zo ziek als het was, om het vanuit de eigen ziel te renoveren.

Hoe verschillend ook, ieder van ons heeft een innerlijk leidslicht

In protestantse kring wordt – zoals mensen dat steeds doen – verschillend omgegaan met historische gegevens. Voor sommigen is hervormingsdag reden tot triomfalisme: de cantate die Bach ervoor schreef garandeert snel herstel op depressieve momenten. Anderen ervaren het als een naar spiegelbeeld: we zijn onderling verdeeld en zien geen gemeenschappelijk leidslicht.

Vertrouwen

Wie je ook aanhangt of volgt: uiteindelijk ben je zelf verantwoordelijk voor de levenskeuzes die je maakt. Ieder van ons heeft een innerlijk leidslicht, zo verschillend als de manieren om het te vinden en ermee te leven mogen zijn. Hervormingsdag viert een onontkoombaar historisch feit, dat ons noodzaakt om opnieuw naar dat innerlijk licht om te zien. Het delen van onze inzichten en innerlijke ervaringen zal ons de weg tonen, met een rode gloed die sterker is dan een led-lichtje. Die licht op voor elke mens en werkt bindend. Maar dan moet je er wel zuiver op vertrouwen.