webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
De sociale leer van de katholieke Kerk bestaat al meer dan honderd jaar maar geniet weinig bekendheid. Eindelijk is er een boek in het Nederlands over de geschiedenis en de praktijk van het katholiek sociaal denken: Proeven van goed samenleven door Thijs Caspers.
Tijdens mijn lange opleiding binnen de orde van de jezuïeten had ik er nooit van gehoord. Bij vrijwilligerswerk vóór mijn intrede en tijdens de eerste werkjaren als priester kwam ik het in Nederland niet tegen. Toch is het al jaren een invloedrijke theorie: de katholieke leer over het sociaal denken en handelen. Niet voor niets wordt het in Engelse publicaties al jaren aangeduid als “het best bewaarde geheim van de Kerk”.
De eersten die mij op het spoor zetten waren leden van het Jesuit Volunteer Corps in de Verenigde Staten, jongeren die hun studie onderbreken voor een jaar vrijwilligerswerk in een achterstandswijk. Later ontdekte ik dat in Frankrijk en Engeland de katholieke sociale leer goed bekend is. De Nederlandse Europarlementariër Maria Martens zei me: “De sociale leer van de Kerk is heel relevant en bruikbaar – wat jammer dat zo weinigen ervan weten.”
Onlangs verscheen een goede inleiding in het Nederlands in het katholiek sociaal denken: Proeven van goed samenleven van theoloog Thijs Caspers. De vier beginselen worden in weinig bladzijden helder gepresenteerd. Het zijn:
Subsidiariteit betekent dat een hogere instantie niet moet doen wat door lagere instanties kan worden gedaan: de staat moet niet voorschrijven wat de gemeente zelf kan regelen en een centrale koepel van scholen moet niet decreteren wat op elke school gebeurt. De vier beginselen kunnen richtsnoer zijn voor goed handelen in het bedrijfsleven, in het onderwijs, de internationale economie of de politiek. Schuman, Monnet, Adenauer en De Gasperi maakten er gebruik van bij het ontwerpen van wat de Europese Gemeenschappen werden. De huidige economische malaise in Europa komt voor een deel voort uit het opgeven van het streven naar het bonum commune en van de solidariteit.
De sociale leer van de Kerk heeft zijn wortels in de Schrift en bij grote theologen uit het verleden; vanaf 1891, de encycliek Rerum Novarum, wordt het een apart leerstuk. In de eerste jaren gaat het vooral over de rechten van arbeiders in Europa, vanaf paus Johannes XXIII met de encycliek Pacem in Terris wordt de blik wereldwijd: dat blijkt tijdens het Tweede Vaticaans Concilie en in het pontificaat van Johannes Paulus II. De laatste schrijft veel over mondiale economische rechtvaardigheid en het recht van iedere mens op een waardig leven. De vier beginselen hebben niets van hun waarde verloren en kunnen ook in de komende decennia een hanteerbaar richtsnoer zijn bij het werken aan een menswaardige samenleving.
Thijs Caspers, Proeven van goed Samenleven, Inleiding in het katholiek sociaal denken, VKMO/Adveniat, € 19,50. Meer informatie: www.vkmo.nl.
