Jezuïet Marc Desmet was 28 jaar als palliatieve-zorgarts dagelijks bezig met zieke, lijdende lichamen. Hij schreef dit jaar de adventsretraite van de jezuïeten. Bijna als vanzelf kwam daarin centraal te staan: het woord is vlees geworden, mens, lichaam. Maar wat wil dat zeggen?

God is mens geworden, dat horen we ieder jaar, toch heeft u de indruk dat we nog niet goed verstaan wat daarmee gezegd wordt?

“Ik denk dat wij de menswording, dat God mens wordt, lichaam, onvoldoende honoreren. Kerst gaat om iets eenvoudigs maar ook onvatbaars: God met ons, Immanuel. Jesaja zegt: het enige teken dat u daarvan krijgt, is een kind. Wat is dat voor een teken? Wat verandert dat aan de wereld? Het is bijna doodgewoon dat er kinderen geboren worden.”

Mensen denken dikwijls dat geloof iets devoots is, iets stoffigs

“Voor mij zegt dat niet alleen iets over Jezus van Nazareth, het zegt iets over ieder mens. Wij zijn tempels van God. God woont in ons. In de Psalmen lees je: “Hoe wonderlijk zijn de werken van de Heer”. Vroeger begreep ik daar niet veel van. Als ik nu terugkijk op mijn leven, zie ik dat er zaadjes zijn geplant die – inderdaad wonderlijk – uitgroeiden. Ik ben uiteindelijk op Gods uitnodiging ingegaan en die kon werkelijkheid worden: ‘Ik wil in ieder mens wonen. In je lichaam, als jij daarmee instemt.’ Daar probeer ik met de retraite bij uit te komen.”

En wat verandert dat?

“De adventsteksten beginnen met visioenen. Ik verzin het thema van de retraite niet zelf, ik volg gewoon de teksten van het rooster van de katholieke kerk. Die visioenen gaan over gerechtigheid. Waarin wil God lichaam worden? In ons. En wat is dat ons? Vooreerst gerechtigheid. Dat kan iedereen begrijpen. We worden geconfronteerd met onrecht in de wereld, met massief onrecht. Het visioen spreekt over het einde daarvan. Religie is: gerechtigheid laten geschieden. Daar concreet mee bezig zijn. Mensen denken dikwijls dat geloof iets devoots is, iets stoffigs, maar dat is het niet. Mensen zijn voor die gerechtigheid tot het uiterste gegaan, hebben er hun leven voor geven. God die lichaam wordt betekent in de eerste plaats concrete daden van gerechtigheid.”

Het blijft echter een visioen, een stip aan de horizon. Hoe voorkomen dat we hopeloos worden?

“Het onrecht laait steeds weer op. Daarom is het belangrijk te blijven verwachten, wat natuurlijk een belangrijk thema is in de adventstijd. Er zijn jonge mensen die zeggen: in deze wereld kan ik geen kinderen baren. Veel goede mensen worden geveld door vermoeidheidssyndromen. Er is veel dat ons ontmoedigt. Tegelijk mogen we de verwachting blijven koesteren en dat is ook belangrijk: het komt.”

“Daarin zijn twee aspecten belangrijk: genezing en vergeving ontvangen. Als dat gebeurt kom je in beweging. En beweging is iets lichamelijks, God wordt mens. Er gebeurt niets authentiek geestelijks zonder dat er beweging ontstaat.”

Hoe kan het woord mens worden in ons?

“Stilte speelt in onze traditie een belangrijke rol, maar anders dan in oosterse spiritualiteiten laten wij in de stilte niet alles van ons afglijden. Er klinkt juist een woord. In gebed kun je sterk de ervaring hebben dat iemand je leidt, dat Iemand je aandacht naar een woord in de Bijbel trekt dat past in jouw leven, dat spreekt. Heel wonderlijk. Daarmee gaat vaak een diepe vreugde gepaard: het is waar wat hier staat, het is waar wat er over God wordt gezegd. Dat is wat wij in de Geestelijke Oefeningen het fundament noemen: dingen worden echt.”

Of is het illusoir en zit ik mijzelf te bedriegen?

“Zo is voor mij die zin over de nederdaling ter helle, uit het credo, reëel geworden in het begeleiden van mensen met euthanasievragen. ‘Neerdalend in die hel’ ontdekte ik een existentiële rijkdom in die uitdrukking die ik nooit had vermoed. Je kunt daarover nadenken, maar erdoor geraakt worden is wat anders. Ik denk ook aan Jozef. Die zegt: wat hier gebeurt begrijp ik niet, het is schandalig, ze is zwanger maar niet van mij, ik trek mij terug. Maar dan komt er een beweging in hem op gang: nee, je moet niet bang zijn, je moet bij haar blijven. Op een dag ga je met die scène bidden en trekken die woorden ‘je moet niet bang zijn, blijf maar’ je aandacht. Ze gaan spreken binnen een bepaalde context in jouw leven. Dat is wonderlijk, bijna niet te bevatten. Je voelt dat God je ergens toe uitnodigt. Zo kan dat woord in jou echt worden, mens worden.”

“Of is het illusoir en zit ik mijzelf te bedriegen? Natuurlijk stel je jezelf ook die vragen. Wie spreekt hier, God of ik? Er is tijd nodig om dat te zien. Daarom is het goed dat we verschillende weken bidden. Ook helpen de vragen die de retraiteteksten iedere dag vergezellen daar hopelijk bij. Maar je zult wel voelen of een ervaring authentiek is, of er iets tot leven komt, en je in beweging zet.”

Schrijf je hier in voor de adventsretraite