Enkele jaren werken in Zuid-Soedan hebben jezuïet Jean B. Musiitwa totaal uitgeput en wanhopig gemaakt. Maar dan bezoekt paus Franciscus het land en – geloof het of niet – zet alles in een ander licht.

Ik werk nu drie jaar op een school in Wau, Zuid-Soedan. Het is een zware werkomgeving met talrijke beproevingen. Wat ik al die tijd diep vanbinnen vooral voelde was uitputting, wanhoop en soms klaagzang. Ik zuchtte: “Wanneer zullen de politieke moeilijkheden van Zuid-Sudan ooit verdwijnen, zodat mensen hun potentieel kunnen benutten?”

Gewend aan een rampzalige situatie

De voeten van onze leidende politici zijn gekust, vredesconferenties en retraites zijn georganiseerd en vredesakkoorden werden geschreven, maar dat alles zonder tastbare resultaten. De huidige burgeroorlog heeft geleid tot prijsstijgingen, ook van de eerste levensbehoeften. Iedere dag waarop gevochten wordt, vermindert onze munt in waarde. Aan deze rampzalige situatie zijn we helaas gewend geraakt. Dit is onze dagelijkse realiteit in Zuid-Soedan.

Het lijkt of we een veroordeeld volk zijn, dat nooit in vrede mag leven

De overleden president van Tanzania, John Magufuli, vroeg zijn volk vaak: “Wie is het toch die ons behekst?” Die vraag spookt ook door mijn hoofd als ik de situatie in Zuid-Soedan bekijk.

Zinloos op vakantie te gaan

Bij deze rampzalige situatie heb ik me bijna neergelegd. Telkens als dingen niet lukken, bekruipt me een gevoel van berusting: “Dit is nu eenmaal Zuid-Soedan.” Het lijkt of we een veroordeeld volk zijn, dat nooit in vrede mag leven. Al zo lang worden verdriet en pijn als normaal beschouwd. Als er iets goeds gebeurt in Zuid-Soedan, probeer je daar geen aandacht aan te geven: het kwaad zit in de hoek te wachten om toe te slaan.

Een vriend spoorde me eens aan om naar het buitenland op vakantie te gaan. Ik antwoordde dat vakantie niet echt helpt. Als je terugkomt van vakantie verdwijnt bij aankomst meteen alle nieuw opgedane energie. Ik heb altijd gezegd dat ik op vakantie zou gaan op de dag dat ik uit Zuid-Soedan naar elders zou worden overgeplaatst, zodat ik nooit meer aan dit land zou hoeven denken. Het voelde bijna als een misdaad: mens te zijn in Zuid-Soedan.

Het pausbezoek aan Zuid-Soedan

Op 3 februari 2023 kwam paus Franciscus aan in ons land. Samen met een groot aantal mensen waren we vol spanning en opwinding op weg naar het vliegveld van Juba om hem te verwelkomen. Ik werd geraakt door het enthousiasme om me heen en hoopte dat er eindelijk vrede zou komen in Zuid-Soedan.

Hier had ik altijd op gewacht en eindelijk gebeurde het

Tranen van vreugde stroomden uit mijn ogen toen ik voor het eerst in Zuid-Soedan mensen ontmoette van wie de hoop afstraalde, tot in hun kleding. Op de nationale omroep werden liederen gedraaid waarin paus Franciscus werd verwelkomd. Mensen van alle stammen liepen samen en zwaaiden met de Zuid-Soedanese vlag. Hier had ik altijd op gewacht en eindelijk gebeurde het, nog tijdens mijn leven, hier in Zuid-Soedan. Voor één keer overwonnen mensen hun verschillen en vierden ze dat ze allen Zuid-Soedanees zijn.

Ik sta in dienst van iets groters

Het bezoek van paus Franciscus maakte dat ik me jonger voelde. Ik realiseerde mij daardoor dat ik in dienst sta van iets dat groter is dan wat ik dagelijks om me heen zag. De vermoeidheid en uitputting die mijn leven in Zuid-Soedan hadden gekenmerkt, verdwenen. Ik begon me weer normaal te voelen. Ik vierde dat ik weer mens was. Eén persoon in een rolstoel, paus Franciscus, had mijn negatieve gevoelens veranderd. Ik begon de andere mensen te zien als één grote familie die op zoek is naar vrede, eenheid, verzoening en vergeving.

Na mijn ervaring in Juba keerde ik met hernieuwde kracht terug naar mijn werkplek in Wau om mijn werk daar voort te zetten. Het bezoek van paus Franciscus had mijn kijk op het leven veranderd. Net als de twee discipelen in Lucas 24, die wanhopig op weg waren van Jeruzalem naar Emmaüs, was de ontmoeting met paus Franciscus mijn Emmaüs-ervaring. Ik kreeg een nieuw gevoel: ik leefde niet langer op een moeilijke plek. Ik begon mijn werkplek te zien als de juiste plek om samen met Gods volk op weg te gaan naar het beloofde land.

Wat paus Franciscus mij deed inzien

Met paus Franciscus zie ik Zuid-Soedan nu als een plek van hoop en van grote mogelijkheden. Het is een plek waar de hand van God niet verdwenen is, maar stilletjes werkt aan de redding van de mensen. Paus Franciscus deed me inzien dat, ondanks de dagelijkse uitdagingen waar ons volk voor staat, we opnieuw kunnen rekenen op God die altijd met ons meereist.

Paus Franciscus gelooft dat mensen in een proces van transformatie zitten

Tijdens de oecumenische gebedsdienst bij het pausbezoek werd ik geraakt door de reactie van vrouwen op het moment dat hun beproevingen werden genoemd. Vrouwen hebben het meest te lijden van de rampen in Zuid-Soedan en zonder hen kan er geen vrede in ons land worden bereikt. Zij zijn de hoop van dit land. Ons jezuïetenapostolaat in Wau zal altijd een speciale plaats inruimen voor meisjes en vrouwen.

Paus Franciscus gelooft dat mensen in een proces van transformatie zitten. We zijn geen afgeronde artikelen. Gezien alle zwakte en tekortkomingen is Zuid-Soedan de laatste plaats die Franciscus had moeten bezoeken, maar toch: hij heeft ons in het middelpunt van de wereld geplaatst als mensen die hard werken voor vrede.

Foto: Paus Franciscus tijdens zijn bezoek aan Zuid-Soedan, via Lambeth Palace.